مجموعه ای از اصطلاحات عامیانه و کوچه بازاری ایرانی قسمت 273

استخوان لای زخم گذاشتن-بلاتکلیف گذاشتن-کاری را کش دادن

دم کار گرفتن-به کار واداشتن

خاک بر سر-توسری خورده-داغ دیده-بدبخت

بد ریخت-بد شکل-بد هیکل-بد قواره

بازار پسند-مورد پسند خریدار و فروشنده-قابل فروش

با نگاه کسی را خوردن-با چشم خریدار یا شهوانی به کسی نگریستن

آخِی-صوتی برای تاثر یا شادی
آروغ بی‌جا زدن(نابه‌جا سخن‌گفتن، نسنجیده کاری کردن)

بیخ-کاملا نزدیک-تنگ چیزی

دَم ِ پَر کسی رفتن-نزدیک کسی رفتن-به کسی پناه بردن
حق کسی بودن-سزاوار و مستحق چیزی بودن

خاله رورو-زنی که به علت چاقی یا آبستنی به زحمت راه می رود

چُرتی-اهل چرت زدن-ضعیف-مردنی

دلِی دلِی-حاشا-انکار

چشم به دهان کسی دوختن-مطیع محض کسی بودن
اشک کسی دم مشکش بودن(سخت زود رنج بودن، زود به گریه افتادن)
پا پتی-پا برهنه

دنباله رو-پی رو-مقلد

 

حبه-پاره ی شکسته از قند یا نبات

این پهلو آن پهلو شدن(این دنده آن دنده شدن، غلتیدن از پهلویی به پهلوی دیگر)

 

بغ کردن-چهره درهم کشیدن-ترشرو شدن

رایانه-کامپیوتر

 

تق سرما شکستن- تک سرما شکستن

دلبخواهی-دلبخواه

چتر باز-مهمان ناخوانده به وقت غذا

دَم پهن-نوعی انبر دست که نوک پهن دارد

آلاف و الوف(مال و ثروت، جاه و مقام)

چار راه-محل تقاطع دو راه

اکبیری-زشت-بی‌ریخت

روگیری-چهره پوشاندن از نامحرم-شرم و حیا
رنجیده کردن-آزرده ساختن-رنجانیدن

تو خشت افتادن-به دنیا آمدن

خود را به کوچه ی علی چپ زدن-خود را بی اطلاع نشان دادن

زدن به صحرای کربلا-مطلبی را به صورت اشاره و کنایه گفتن-روال سخن را به موضوع خاصی برگرداندن

در آسمان جستن و در زمین یافتن-چیزی یا کسی مورد علاقه را غیر منتظره یافتن و دیدن

 

خام شدن-فریب خوردن-اغفال شدن

تند نویس-کسی که سریع می نویسد
انگولک کردن(سر به سر گذاشتن، با انگشت به چیزی ور رفتن، انگشت رساندن)
زبان گز-چیز تند و تیز

ته دل کسی مالش رفتن-احساس ضعف یا ترس کردن-حالتی شبیه به گرسنگی داشتن

اشتر گربه-چیزهای نامتناسب با هم

خودکشی کردن-با رنج فراوان کاری را به پایان بردن
زیر دل کسی زدن-فدر ندانستن-بی اعتنا بودن

اهل حال-دوستدار تفریح و خوش‌گذرانی

در باغ سبز نشان دادن-وعده های فریبنده دادن-امید واهی برای کسی ایجاد کردن

خون کسی را مکیدن-مال کسی را به تزویر غارت کردن-به کسی تعدی و ستم کردن

اخت شدن با کسی-مانوس شدن با کسی

دربند چیزی بودن-در خیال چیزی بودن
چاشت-صبحانه-ناشتایی
آبدار-سخت-شدید-سنگین

 

 
آتش بی‌باد(ظلم، می)

اکبیری-زشت-بی‌ریخت

از تک و تا نینداختن خود-از رو نرفتن-جا نزدن-خود را نباختن

درمالی-مالیدن آتش روی حقه ی وافور برای کشیدن بقایای تریاک
بد گل-زشت-بد ترکیب
درازکش کردن-رو در روی زمین دراز کشیدن

بلغمی مزاج-آدم خونسرد و اخمو

به عرصه رسیدن-به سن پختگی رسیدن-بزرگ شدن

در تنور چوبی نان پختن-خیال خام در سر داشتن-کار ناشدنی انجام دادن

پایان نامه-رساله ی پایان تحصیل
البرز-بلندقامت-دلیر
پا به پا شدن-تردید داشتن
زیپو-بی رنگ و رو-بی رمق-رقیق و بی مزه
دود گرفتن-پُک زدن

تو لاک خود رفتن-با کسی کاری نداشتن-توی عالم خود بودن

آب حیات-عشق و محبت-دهان معشوق

اشکنک سرشکنک داشتن(با خطر همراه بودن)
چروکیده-چین دار شده-ناصاف

زیر در رو-گریزان-گریز پا-شانه خالی کن

از کف دست مو برآمدن-روی دادن پیشامدی غیرممکن

چاق شدن قال-گرم شدن دعوا-اوج گرفتن بگو و مگو

 

پیش کنار-بیضه-خایه

پفکی-سخت بی دوام و ضعیف

دلسرد کردن-ناامید کردن
برادر زن-برادرِ زن هر مرد

چیله-هیرم-خاشاک
پای کسی به سنگ آمدن-از سر بی تجربگی و خامی شکست خوردن

خرج اتینا کردن-پولی به مصارف بی هوده رساندن

زیر جلی-پنهانی-آهسته

اسم شپش کسی منیژه خانم بودن-خودبزرگ‌بینی احمقانه داشتن

راست و حسینی-رو راست-بی شیله پیله

زیر غربالی-دانه هایی که به مرغ و پرنده می دهند

 

خش و خش-نگا. خش خش

خودتراش-تیغی که می توان تیغه ی آن را عوض کزد

راستکی-واقعی

چاک و چیل-لب و لوچه-پک و پوز

از کسی کشیدن(از کسی رنج کشیدن)

آمدن-آغاز به کاری کردن
زیر سر کسی بلتد شدن-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن

آبدست-ماهر-استاد

اهل بیت(اهل خانه، خانواده)

 

پاری ها-برخی-دسته ای از مردم
دست کردن-دست فرو بردن
بزن و برو-کسی که در کار-دقت و دلسوزی ندارد

پشت بشقاب کشیدن-تهدید کردن به قطع کمک

آش دهن سوزی نبودن(زیاد جالب نبودن، اهمیت زیادی نداشتن)

تو خط چیزی بودن-در کاری وارد بودن-در کاری تحقیق کردن

 

 

چزاندن-ضعیفی را آزار دادن

از کمر افتادن(از خستگی زیاد از کار افتادن، ناتوان شدن در امر جنسی)
حساب سوخته-بدهی قدیمی

رشوه خوار-کسی که برای انجام کاری ناروا دستمزد دریافت می کند

بیا برو-رفت و آمد بسیار-معاشرت فراوان

 

تا فیها خالدون-تا پایان-همه و همه

چروک انداختن-چین انداختن

زدن بر طبل بیعاری-خود را به بی دردی زدن

افسار پاره کردن(سرپیچی کردن، یاغی شدن)

به دندان کشیدن-خون دل خوردن-کاری پر زحمت انجام دادن

دررفتگی-حالت در رفته-از بند بیرون آمدن استخوان

پله خوردن-دارای پله بودن

در و تخته را مهر کردن-سکوت کردن-دست کشیدن

 

تخت قاپو کردن-چادر نشینان را در جایی ساکن کردن

خراب-از کار افتاده-دارای اختلال-فاسد-منحرف اخلاقی

در و تخته-دو دوست خوب-زن و شوهر جور

پس گوچه-کوچه ی کوچکی که به کوچه ی کوچک دیگری پیوسته باشد

آش هفت جوش-قضیه‌ی پیچیده

بچه گولزنک-غیر واقعی-بی ارزش

به عمل آوردن-به اجرا در آوردن-برای استفاده آماده کردن

جلودار کسی بودن-از پس کسی بر آمدن-مانع کسی شدن

پاشیر-گودال پای شیر آب

جور آمدن-اجزای لازم کاری با یکدیگر سازگار آمدن

چله ی زمستان-سرمای سخت

پُرز دادن-روی آتش گرفتن مرغ پر کنده برای سوزاندن پرهای ریز آن
توپ و تشر زدن-سخنان درشت به کسی گفتن-بر سر کسی فریاد زدن
چوب دو سر گُهی-نگا. چوب دو سر طلا

 

از سر وا کردن-کاری را سرسری انجام دادن

آوردن-باعث شدن-ایجاد کردن

بی کلاه ماندن سر-بی نصیب ماندن-چیزی بدست نیاوردن

پشت چشم کسی باز ماندن-انگار نه انگار-برای کسی فرقی نداشتن

آب رفتن(بی‌اعتبار شدن، کوچک شدن)

 

اختر شمردن-شب‌بیداری
پر مدعا- پر ادعا

چاخان-دروغ-دروغگو-چرب زبان

خروس کسی خواندن-شاد و شنگول بودن-روزگار بر وفق مراد بودن

بد جنس-بد ذات-بد نهاد-فرومایه

چُل-آلت مرد

خیابان گردی-بی کاری-ولگردی

دریدگی-وقاحت-بی شرمی-پر رویی

چنگول زدن-پنجه زدن

جاکن کردن-به حرکت درآوردن-کسی را از مقامی دور کردن

جراندن-جر دادن-پاره کردن

دست و پا چلفتی-بی عرضه-نالایق-بی دست و پا

پس هم بر آمدن-حریف یکدیگر بودن-از عهده ی هم برآمدن

 

خنزرپنزری-کسی که چیزهای خرده ریزه و کم بها می فروشد

زبان آدم سر کسی نشدن-به حرف منطقی تن ندادن و آن را نپذیرفتن

دفتر روزنامه-دفتری که در آن ریز همه ی داد و ستدهای روزانه را ثبت می کنند

الدرم بلدرم کردن-بد و بیراه گفتن-ناسزا گفتن

ریش توپی-ریش تپه
بور شدن-دماغ سوخته شدن-خجالت زده شدن

پیش قسط-پرداختِ پیش از آغاز قسط بندی

دست داشتن-توانایی داشتن-وارد بودن

خروس بی محل-وقت نشناس-کسی که بی جا سخن می گوید یا بی موقع کاری می کند

جا خالی دادن-در بازی هایی مانند والیبال و فوتبال توپ را به جایی انداختن که دست یازیگر حریف به آن نرسد

دست خالی برگرداندن-نا امید کردن-پاسخ رد دادن

دامب و دومب-آوای ضرب و تنبک

چینی بند زنی-عمل چینی بند زدن

بی هوا-ناگهان-غفلتا-نا غافل-یک مرتبه

ز ِله شدن-به تنگ آمدن-عاجز شدن-به ستوه آمدن

رکابی-دارای رکاب-پیاده ای که به دنبال سواری بدود

چوبه ی دار-تیری که محکوم به مرگ را از آن می آویزند

رنگ-حیله-نقشه-تدبیر

دلبخواه-به اختیار-بدون رعایت رسم و قانون

دود چیزی تو چشم کسی رفتن-سودش به کسی و زیانش به دیگری زسیدن

توپ بستن به مال-حیف و میل کردن مال-ولخرجی کردن

بی می خمار بودن-نخورده مست بودن-برای انجام کاری آمادگی بسیار داشتن

اگر بمیری هم(به‌هیچوجه، هرگز)

بغض کردن-متاثر و غمگین شدن و به خود فرو رفتن

دور-بار-دفعه-نوبت

 
چرکمُرد-پر چرک و کثیف

 

از آن نمد کلاهی به کسی رسیدن(بهره بردن از چیزی، نصیب بردن)

دُهُل دریده-بی شرم-ناپارسا

جان به جان کسی کردن-محبت بی اندازه به کسی کردن

الم‌شنگه(هیاهو، آشوب، جنجال، داد و قال)

زَوال-مست مست-لول

خیس شدن-تر شدن

روی سگ کسی بالا آمدن-تندخویی کردن-ناسازگاری کردن

پیش تختی-پله مانندی برای رفتن به روی تخت مرتفع

خِل-خلط بینی

ریش تپه-پر ریش-دارای ریش انبوه
در گرفتن-آغاز شدن-گل انداختن و گرم شدن گفت و گو یا منازعه

خال مَخال-خال خال

آغبانو-لقبی برای زنان محتشم و بزرگ

چم گرفتن-رونق گرفتن-سر و سامان گرفتن

چله ی بزرگ-چهل روز میان هفتم دی ماه و شانزدهم بهمن

 

تخم لق شکستن-فرصت دادن-رو دادن-کسی را به طمع انداختن

خط انداختن-خراش به جا گذاشتن

تریت- تلیت
تمام عیار-کامل-خالص-بدون نقص

بالای منبر رفتن-پر گویی کردن

زور گفتن-حرف و خواست خود را به کسی تحمیل کردن

از سر کسی افتادن-عادتی را ترک کردن

ادا در آوردن-مسخرگی کردن-تظاهر کردن-تقلید کردن

اُرُسی-کفش

اُرد کسی را خواندن(به حرف کسی گوش کردن، اهمیت دادن)

اهل و نا اهل-کس و ناکس-نجیب و نانجیب

دادار دودور-عِرض و ناموس زن-آلت تناسلی مرد-هارت و پورت

حکیم باشی را دراز کردن-مجازات کردن بی گناه
از روی شکم‌سیری-از سر بی‌مسئولیتی-بدون تعمق

تعلیمی-عصای کوچک

دل واپسی-نگرانی-اضطراب

خان خانم ها-محترم ترین خانم ها-بیش تر به دختر بچه گفته می شود

جز زدن-ناله و زاری کردن

خر پشته-پشته ی بزرگ سقف شکم داری که روی ایوان و راه پله می سازند

بساط در آوردن-الم شنگه راه انداختن-رسوایی به بار آوردن

آدم(نوکر، امردی که بچه‌بازان نزد خود نگاه می‌دارند و مخارجش را می‌پردازند)

خاطرخواه شدن-عاشق شدن-دل باختن
حرص کسی را درآوردن-کسی را خشمگین کردن
تاپاله چسباندن-بوسدن محکم و پی در پی
خط خطی شدن اعصاب-خرد شدن اعصاب-خراب شدن اعصاب
دو دل-مردد-بی تصمیم

در کردن-شلیک کردن-خالی کردن

پا بر چین رفتن-آهسته و آرام با نوک پا رفتن

شماره ی نوشته : ١- ۹ / ۷

 

جانماز آب کشیدن-تظاهر به پرهیزکاری کردن-خود را بی گناه وانمودن

پنج دری-اتاقی که پنج در دارد

پیاده روی-راه پیودن با پای پیاده

اقل‌کم-دست‌کم-لااقل

تن در دادن-به کاری حاضر شدن-انجام کاری را پذیرفتن

رنگ کردن کسی-گول زدن-فریب دادن کسی

خجالتی-کم رو-پرحیا

 

از جیب خوردن(در آمد نداشتن، از بس‌انداز خرج کردن)

خرد و خمیر-نگا. خرد و خاکشیر-له و لورده

چاشت-صبحانه-ناشتایی
دست را بند کردن-به کاری مشغول کردن

دنگ انداختن-نزدیکی جنسی کردن

ارباب حجت-اهل منطق

آفتاب کردن(برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن)
دست از جان شستن-از جان گذشتن-پروای جان نکردن

خاربست-دیوارمانندی از خار و خاشاک بر گرد چیزی

 

آب برداشتن-هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن

چشم و دل سیر-کسی که به مال و منال دنیا بی اعتنا است

تق تق کردن-آواز برخورد پیاپی دو چیز به یکدیگر

جمع کردن-گرد آوردن

خرخاری-همدیگر را خاراندن

آهوی شیرافکن(چشم محبوب)
ریزه خوانی کردن-غرغر کردن-نق زدن-ایراد گرفتن

 

 
چاسان فاسان-آرایش-بزک

تشنه بودن به خون کسی-خواهان مرگ کسی بودن

بند کردن به کسی-به پر و پای کسی پیچیدن-پیله کردن به کسی

خر در چمن-آوای ناهنجار-هرج و مرج

تازه نفس-دارای نیروی مصرف نشده

الانه(همین حالا، هم اکنون)

بار فروش-فروشنده ی میوه و خواربار در میدان

چشم ورقلمبیده-چشم بیرون زده

دردسر دادن-ایجاد مزاحمت کردن-با پر حرفی وقت کسی را گرفتن
تق و لق-بی رونق-کاسد-بی مشتری

بساط در آوردن-الم شنگه راه انداختن-رسوایی به بار آوردن

تنابنده-انسان-آدم-ضعیف ترین بنده ی خدا

بغض کسی ترکیدن-از حالت گرفتگی و تاثر به گریه افتادن

حاجی لک لک-لک لک-شخص بلند قد

رو آوردن-مراجعه کردن-دست به دامن شدن-پناه جستن

جسته دوزی-نوعی دوختن

آبدست-ماهر-استاد

دل گرفتگی-غم-غمگین بودن

خدا به سر شاهده-خدا بالای سر شاهد است

رفتن ِ سر کسی-از پرحرفی کسی خسته شدن-از صدای بلند کسی یا چیزی ناراحت شدن

تیپا-ضربه ای با نوک پا-اردنگی

چشم ورقلمبیده-چشم بیرون زده

 

از خر افتادن(نابود شدن، مردن)

پر به پر کسی دادن- بال به بال کسی دادن

جاخالی رفتن-به دیدن خانواده ی مسافر رفتن

 

تو سر کسی زدن بر کسب-منت گذاشتن-به رخ کسی کشیدن
بیرون رفتن-به توالت رفتن

زنده دل-آدم با شور و حرارت-پرنشاط

به خشت افتادن-متولد شدن-به دنیا آمدن

 

ریغ افتادن-اسهال گرفتن-به تر و ور افتادن

پِخ-صدایی برای ترسانیدن کسی

چهره کردن-نگا. چهره شدن

دشت-فروش اول کاسب-نخستین پول دریافتی کاسب

برای کسی لقمه گرفتن-برای کسی کار پر دردسری تدارک دیدن-کسی را بد معرفی کردن

بادبادک-مرغ کاغذی-اسباب بازی کودکان که به هوا می کنند

 

چنگک شدن-چنگ شدن

خدا را بنده نبودن-بی نهایت عصبانی بودن-کفران کردن

چهلم-چهلمین روز درگذشت کسی