مجموعه ای از اصطلاحات عامیانه و کوچه بازاری ایرانی قسمت 273

دل پایین ریختن-ترسیدن-وحشت کردن
از خاک برداشتن-کسی را نواختن و به جایی رساندن

آوردن-باعث شدن-ایجاد کردن

پایین دست-طرف پایین

 

جان به سر شدن-بی قرار شدن-سخت نگران شدن

چُلمن-پخمه-کسی که زود گول می خورد

راه خود را کشیدن و رفتن-بی هیچ مقاومت و اعتراضی جایی را ترک کردن

بد قلق-بد عادت-بد ادا

زود رس-آن چه که پیش از موقع مقرر به دست آید

زه زده-از میدان در رفته-وارفته-بی حال

آب نخوردن-درنگ نکردن

چک و چیل-لب و لوچه

از کیسه شدن-هدر شدن-ضرر کردن

خاله وارسی-فضولی-تحقیق بی مورد

آفتابِ پس دیوار(شامگاه)

چاک و چیل-لب و لوچه-پک و پوز

تحت اللفظی-کلمه به کلمه

اُتُل-شکم-اتوموبیل

پر زور بودن سمبه-زیاد بودن فشار

خَرخَری کردن-حرکات ابلهانه از خود درآوردن-خل بازی درآوردن
زبان تر کردن-سخن گفتن

به امان خدا رها کردن-اصلا به فکر نبودن-فراموش کردن

ابنه‌ای-کسی که با شوخی‌های زشت و حرکات جلف وسیله‌ی آزار خود را فراهم می‌آورد

آدم بی‌خود(بی‌شخصیت و بی‌معنی)

از آب کره گرفتن-از آب روغن گرفتن
پشت اندر پشت-نسل اندر نسل
به تور کسی خوردن-سر راه کسی ظاهر شدن-گیر کسی آمدن
در جا زدن-پاها را بدون راه رفتن به نوبت چپ و راست به زمین کوبیدن-ترقی نکردن

پاشنه بلند-کفش زنانه با پاشنه های بلند

دله-ظرف حلبی

ادرار کوچک(شاش)

از قماش چیزی (کسی) بودن(از جنس چیزی بودن، از تیپ کسی بودن)

 

در هم بودن-پریشان بودن-پکر بودن-نگران بودن

ریزه میزه-ریزه پیزه
دست پایین را گرفتن-کم ارزش و ناتوان فرض کردن
دست باف-بافته با دست

ریپال کسی را در آوردن-پدر کسی را در آوردن

خشک-بدون انعطاف-بی عاطفه-خشن

الابختکی(اتفاقی، تصادفی)

از سر کسی زیاد بودن-بیش از حد توانایی و ظرفیت کسی بودن

زر ورق-کاغذ نازک و شفاف و زنگی

زیاده روی-افراط-اسراف

روغن حیوانی-روغنی که از جوشاندن و تصفیه ی کره به دست می آورند-روغن زرد

روبند کردن-کسی را به رودربایستی به کاری واداشتن

درز گرفته-کوتاه کرده

رقصاندن بز-هر دم بهانه گرفتن
پَرسه زدن-همه جا را گشتن-ولگردی کردن
در گوش کسی یاسین خواندن-اندرز بی هوده دادن-نصیحت کردن به کسی که نشنود

خودکشی کردن-با رنج فراوان کاری را به پایان بردن

 

از پشت کوه آمدن-بی‌خبر از آداب و رسوم بودن-دهاتی بودن

ارباب حجت-اهل منطق

جیب کنی-اخاذی-به خرج انداختن دیگران
خستگی در کردن-استراحت کردن

 

آینه‌ی کسی بودن(یکسره از کسی تقلید کردن)

دست به سینه-آماده ی فرمان-در نهایت ادب و احترام

امان کسی را بریدن-کسی را درمانده و بیچاره کردن

چوب دو سر طلا-منفور از هر دو طرف-از این جا مانده و از آن جا رانده

تزئیناتی-کسی که کارش تزیین است

پهلو فنگ-نگاه داشتن تفنگ به موازات و عمود بر زمین
ترشرویی-بد خویی-اخمو بودن

زیر تبری-کنده ای که هیزم شکن روی آن با تبر هیزم می شکند

زننده-زشت-نامطبوع-نفرت انگیز

خایه-بیضه-جرات

ترید- تلیت

زن بردن-همسر گرفتن مرد

حلبی-کنایه ازجنس آهنی کم مقاومت

 
دل کسی را به دست آوردن-کسی را با نیکی و محبت از خود خشنود کردن

جد و آباد-آبا و اجداد-پدر و پدر بزرگان

اختر در پیراهن کردن(بی قرار کردن)
 

بازجو-مامور تحقیق و بررسی پرونده

تو خیک کسی فرو رفتن-کلاه سر کسی گذاشتن-به کسی قالب کردن

تل انبار-توده-انباشته

زاله-کناره ی برآمده ی جوی-مرز کشتزار

زبان به دهان نگرفتن-پیوسته گریه کردن-آرام نگرفتن
 

راه راه-دارای خطوط موازی

اُرس و پرس-پرسش و پاسخ
آب بندی کردن-آرام آرام به کار انداختن دستگاه نو

برو برو داشتن-دارای مال و قدرت بودن-مورد توجه بودن- بر و بیا داشتن

خرید و فروش کردن-بازرگانی کردن-سوداگری کردن

زهر چشم-نگاه خشم آلود

از ریخت افتادن-تناسب خود را از دست دادن-بی‌جلا و جلوه شدن

دل غشه گرفتن-متاثر و ناراحت شدن-بی حال شدن-دچار ضعف شدن

از سر دست-کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند

خود را گرفتن-فخر فروختن-کبر و نخوت نشان دادن

حلال طلبی-نگا. حلال یابی طلبیدن

حمامی-گرمابه دار

 

آواز شدن-شهره شدن
حساب کشیدن-حساب خواستن

در قوطی هیچ عطاری یافت نشدن-به کلی نایاب بودن
 

 

آسمان سوراخ شدن-رویداد بزرگ پیش آمدن

حیا را خوردن و آبرو را قی کردن-بسیار بی حیا و گستاخ بودن

باد دادن-تلف کردن-در برابر باد قرار دادن
چتر شدن-بر سر کسی خراب شدن-ناگهانی مهمان رسیدن

تو ذوق زدن-ناخوشایند بودن-بر خلاف میل کسی سخن گفتن

خم به ابرو نیاوردن-رنجی را تحمل کردن

چادر رختخواب-چادر شب-پارچه ای که رختخواب را در آن می پیچند

حَرَج-مسئولیت-تکلیف

آت و آشغال(وسایل کهنه و بی‌مصرف)

تخم مرغ عسلی-تخم مرغی که در آب گرم نیم پز شده است

 

بر وفق-مطابق-موافق

حرف شنو-سر به را-مطیع

به جهنم-به درک-خوب شد که چنین شد-خوب است که چنین بد است

جَری شدن-خشمگین شدن-جسور شدن
رنجیده شدن-آزرده خاطر شدن-آزرده دل شدن

 

خوردن کسی با نگاه-نگا. با نگاه کسی را خوردن

دهان کسی چاییدن-آرزوی محال داشتن-از عهده ی چیزی بر نیامدن

دامن بر آتش زدن-فتنه ای را شدیدتر کردن

 

حساب کسی پاک بودن-کار کسی خراب و زار بودن

بی باعث و بانی-بی کس و کار-بی سرپرست

رکابی-دارای رکاب-پیاده ای که به دنبال سواری بدود

خانه ی خاله-جای راحت و خودمانی-ملک شخصی

دو لُپی خوردن-دو لُپه خوردن-هم از آخور خوردن-هم از توبره

چشم چیدن-چشم زخم را دفع کردن
دمار از کسی درآوردن-کسی را سخت آزار دادن-کشتن

خبط کردن-اشتباه کردن-به خطا افتادن

از قلم انداختن-از یاد بردن-مورد بی‌توجهی قرار دادن
 

پیراهن بیش تر پاره کردن-بیش تر تجربه داشتن
از هفت دولت آزاد بودن-شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن

زیر سر کسی بلتد شدن-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن

بش باد-حقش باشد-هنگامی که کسی به دشمنان دین لعنت بفرستد-شنوندگان این جمله را می گویند.

ریم رام-رام رام-اسم صوت برای بیان آوای ساز و نوای موسیقی

دو پا در یک کفش کردن-سماجت و اصرار کردن

استخوان‌دار-محکم-بااراده

 
خوب کردن-درمان کردن-شفا دادن

دنبال نخود سیاه فرستادن کسی-کسی را از سر وا کردن-به دنبال چیزی واهی فرستادن

استخوان در گلو داشتن-رنج و سختی کشیدن

زال و زندگی-وسایل زندگی-اسباب معیشت

 

از ته دل-از سر صدق و صفا

حق التدریس-مزد آموزگار

زحرکش شدن-یا شکنجه و آزار زیاد کشته شدن

بغل پر کن-دختر یا زن چاق
 

آبکش کردن(سوراخ سوراخ کردن)

دست به سینه-آماده ی فرمان-در نهایت ادب و احترام

این دست و آن دست کردن(وقت تلف کردن، وقت کشتن، به عقب انداختن)

از دست کسی کشیدن-از کسی در زحمت و رنج بودن

چاقالو-چاق-فربه

از سر دست-کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند

چیز به هم بافتن-راست و دروغ سر هم کردن

بساط-جایی در کنار خیابان که دستفروشان کالاهای خود را عرضه می کنند

انکر منکر(بسیار زشت و بدترکیب)

 

چوب را از پهنا پرتاب کردن-ناشیانه عمل کردن

چای قندپهلو-نگا. چای دیشلمه

زبان آدم سر کسی نشدن-به حرف منطقی تن ندادن و آن را نپذیرفتن

 

جوشکار-کسی که قطعات فلزی را به هم جوش می دهد

چشم زخم زدن-چشم زدن-آسیب رساندن

پرت شدن از جایی-پایین افتادن از جایی

چارلا-چهار لا-چهار تو

پِق-صدای خنده ی ناگهانی

دلمه شدن-بسته شدن

ترید- تلیت

اگشت توی شیر زدن و مایه گرفتن برای کسی-برای کسی نقشه کشیدن-از کسی بد گفتن

چند پیرهن بیش تر از کسی پاره کردن-بیش تر از کسی تجربه داشتن

پشت هم انداز-حقه باز-حیله گر

آدم‌قحطی-کمیابی آدم های کارآمد

پرت شدن حواس-از موضوع دور افتادن
 

دندان کسی پیش کسی گیر کردن-عاشق کسی شدن-شیفته ی کسی شدن

 

تعلیمی-عصای کوچک

حالی شدن-فهمیدن-درک کردن

دختراندر-نادختری-دختری که از شوهر یا زن دیگری باشد

 

آه از نهاد کسی برآمدن-نهایت تاسف به کسی دست دادن

 

بوگندو-آدم کثیف و بد بو

پاردم ساییده-کهنه کار-ناقلا

اداره بازی-پرداختن بیش از حد به تشریفات زاید اداری

این تن را کفن کردی(این تن بمیرد)

بستن زخم-بسته شدن سر زخم-التیام یافتن زخم-مرهم نهادن و پیچیدن زخم با وسایل زخم بندی

چشم بلبلی-دارای چشم گرد-نوعی لوبیا
جا ماندن-فراموش شدن

اِحلیل خوردن(فریب خوردن)

 

ذِله آوردن-به ستوه آوردن-خسته و عاجز کردن

بلبل زبانی کردن-شیرین زبانی کردن-حاضر جوابی کردن-پرحرفی کردن

چرخی-کبوتری که در آسمان معلق می زند-کسی که روی چرخ و گاری چیزی می فروشد

دسته هاون-استوانه ای فلزی یا چوبی برای کوبیدن چیزها در هاون

زیر زیرکی-پنهانی-با مکر و حیله

بیرون زدن-ناگهان از جایی بیرون رفتن

بُرد-قدرت پرتاب-پیروزی بر حریف

دلسوزه-سوختن دل از حسد و مانند آن

حساب سرانگشتی-حساب ساده و روشن

حرز جواد-دعایی منسوب به جواد امام محمد تقی

در هم و بر هم-آشفته-پریشان-آمیخته

دلسوز-غمخوار

چو افتادن-شایع شدن-شهرت یافتن

پاچه ی کسی را گرفتن-بی جهت و بی مقدمه برکسی آشفتن

پس گذاشتن کسی-از کسی جلو افتادن
خاله وارسی-فضولی-تحقیق بی مورد

آقا بالاسر-امر و نهی کننده و مراقب

چراغ موشی-هر چراغی که به کمک حلبی یا چیزی مانند شیشه ی مربا به عنوان مخزن نفت و یک فتیله درست شود

خود را گم کردن-خود را برتر از آن که هست دانستن-سابقه ی خود را فراموش کردن

چم کسی را به دست آوردن-رگ خواب کسی را دانستن-نقطه ی ضعف کسی را دانستن

 

 

دست به سیاه و سفید نزدن-به هیچ گونه کاری نپرداختن-ابدن کاری نکردن

روادید-اجازه ی ورود به یک کشور-ویزا

خواهر خوانده-دوست صمیمی

چین چینی-پر چین

رد پا-جای پا-اثر

از خنده روده بر شدن-از شدت خنده بی‌حال شدن

پنبه از گوش در آوردن-از غفلت در آمدن-هوشیار شدن

جارچی گری کردن-دهن لقی کردن-خبری را منتشر کردن

دُز کردن-فروختن چیزی که پیش از آن فروخته شده بوده است

از مرحله پرت بودن-یکسره بی‌اطلاع بودن

حرف گوش کردن-حرف شنوی داشتن
بگو بخند-خوش مشرب-بذله گو

آتش به مال خود زدن-کالایی را بسیار ارزان فروختن

چشم بلبلی-دارای چشم گرد-نوعی لوبیا

از آن نمد کلاهی به کسی رسیدن-بهره بردن از چیزی-نصیب بردن

 

تور انداختن کسی-گیر آوردن کسی علیرغم میل او

توی باغ نبودن-کاملن از موضوع پرت و از آن بی خبر بودن

حق نشناس-نا سپاس
حساب پس گرفتن-به روشن کردن حساب واداشتن

زیر جامه-زیر شلواری

تت و پت کردن-شکسته سخن گفتن-لکنت پیدا کردن

تخمش را ملخ خورده-نایاب است

ریزه کردن-خرد خرد کردن-قطعه قطعه کردن

پنبه از گوش در آوردن-از غفلت در آمدن-هوشیار شدن

بخیر و خوبی-صحیح و سالم-بسلامتی

حرام شدن-بی فایده شدن-بی نتیجه شدن

جور به جور-نگا. جوراجور
اسکلت‌بندی-طرح‌ریزی-زیرسازی

زُق زُق کردن-احساس درد و تیر کشیدن

آکَل(آقای کربلایی)
دختر خوانده-نادختری-دختری که به فرزندی پذیرفته شده است

آتش زیر پا داشتن(بی‌قرار بودن)

چوب پیش کسی گذاشتن-منع کردن کسی از کاری-بازداشتن کسی از انجام کاری
پر مدعا- پر ادعا
زیر لبی-زیر زبانی

در به دری-بی خانمانی-آوارگی

 

خوش و بش-خوش آمد گویی و احوال پرسی-چاق سلامتی کردن

زیر آبی-زیرآبکی

رُک زده-زل زده-خیره شده

آینه‌ی هفت‌جوش(خورشید)
چسو-ترسو-بزدل-آن که بسیار چس دهد
زغال اخته-میوه ای از زیتون کوچک تر و ترش مزه

اطفال باغ-گل‌های تازه

بخت-شانس-اقبال-شوهر
پشت چشم آمدن-ناز و افاده کردن- ابرو نازک کردن

چیزی-فاصله ای-راهی-زمانی

رو شویی-ظرف یا دستگاهی که برای شستن دست و صورت نصب می کنند

دو پشته سوار شدن-دو نفری بر ستور یا وسیله ی نقلیه سوار شدن

برو برگرد-چون و چرا

پشت پا زدن به چیزی-چشم پوشی کردن از چیزی

پیزر-پوشال های نازکی که برای نشکستن ظروف شیشه ای میان آن ها می گذارند

جفتک چارکش زدن-کنایه از جفتک زدن

خاج کشیدن-صلیب کشیدن

از کسی خوردن-توانایی مقابله با کسی را نداشتن

آبِ کبود-آسمان

دروغ دون-مطالب نادرست و سراسر دروغ

جا آمدن حال-بهبود یافتن-سرحال آمدن

خیس گذاشتن-در آب ریختن آرد برای تهیه ی خمیر

در رفتن سخن از دهن-سخنی بی اراده گفتن

تند نویسی-سریع نویسی

افتادن دست(از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن)

تب خال زدن-در آمدن تب خال دور دهان

چانه لغ-نگا. چانه شل

 

از بن گوش-کمال بندگی و خدمتکاری

ته خوار-بچه باز

ژورنال-مجله ی ویژه ی چیزی
خاک عالم-تکیه کلامی برای اظهار تعجب و شرمندگی و ناراحتی

خاک بر سر-توسری خورده-داغ دیده-بدبخت

دود چیزی تو چشم کسی رفتن-سودش به کسی و زیانش به دیگری زسیدن

پایاپای-خرید کالا با کالا-حساب کردن طلب های خود را به جای وام های گرفته

جیم الف جا-آدم ریزه میزه
زیر دماغ کسی سبز شدن-ناگهان در برابر کسی حاضر شدن

آب نخوردن(درنگ نکردن)

چوب بندی-داربست

بلوف زدن-لاف زدن-چاخان کردن-توپ خالی زدن

بکُش-تا سر حد مرگ-بیش از حد توانایی
پیداش شدن- آفتابی شدن-ظاهر شدن
حسابی-معقول-مورد اعتنا-کاملن
 

خرد و خاکشیر-ریز ریز و ذره ذره شده-از پا درآمده

دوندگی-سعی و کوشش

پیله کردن دندان-ورم کردن لثه

دمر خوابیدن-روی سینه و شکم خوابیدن

جُستن-چیز گمشده را یافتن

ریز حساب-جزییات صورت حساب-اقلام جزء سیاهه

زر اومدی قرمه سبزی-سخنی توهین آمیز برای کسی که به قهر می رود یا تهدید به رفتن می کند
حالی به حالی شدن-منقلب شدن حال-غلبه یافتن شهوت

پَهن آباد-پول بسیار ناچیز و کم ارزش

دعوت نامه-نامه یا کارتی با درخواست شرکت در یک مجلس یا مراسم-اعلام آمادگی برای پذیرش مهمان در یک کشور دیگر

راست شدن مو بر تن-سخت ترسیدن-وحشت کردن

حقه به کار بردن-کسی را فریب دادن

آتش به جان ( گور) گرفته(ذلیل‌شده، ورپریده)

در گوش کسی یاسین خواندن-اندرز بی هوده دادن-نصیحت کردن به کسی که نشنود

آب شدن(شرمنده شدن، رفتن آبرو، به فروش رفتن کالا)

چش شده ؟-او را چه شده است ؟

پاورچین-آرام و بی صدا راه رفتن

 
زبان فهم-کسی که مطلب یا سخنی را خوب در می یابد

بلند بالا-قد بلند

 

 

خرده کاری-کار جزیی

چرکمرد شدن-آن قدر چرک که با شستن هم چرک نرود

تک و تو-توان و قدرت-شتاب

 

چشم انتظار-منتظر-چشم به راه