کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری ایرانی قسمت 91

آلاف و الوف(مال و ثروت، جاه و مقام)

چار سو-چهار راه-جایی از بازار که در هر چهار سمت آن دکان و مغازه باشد

دَم نقد-آماده-حاضر

بار کسی کردن-دشنام دادن-بد و بیراه گفتن- کلفت بار کسی کردن

توبره ی گدایی-کیسه ی گدایی

زیر پای کسی را خالی کردن-زیر پای کسی را جارو کردن

خاطره-یادگار

 

 

خواب آور-مخدر-بی هوش کننده

چاق کردن دعوا-دامن زدن به دعوا

پشت کاری را گرفتن-دنبال کردن کاری به قصد به پایان بردن آن

 

دلچرکی-ناخوشایندی-اکراه

پا سوخت-پا بد-بد شانس
بینی و بین الله-میان من و خدا-انصافا-الحق

از بر بودن(مطلبی را در حافظه داشتن)

آخرین تحویل-قیامت

حق آب و گل-امتیاز-اعتبار

خِرخِر-آواز کشیدن چیزی سنگین بر زمین-صدای ناهنجار و گوش خراش

 

تبانی کردن-پنهانی پیمان بستن-ساخت و پاخت

افتادن بچه(سقط شدن جنین)

خاله خاک انداز-همنشین سر و زبان دار

جواب دوپهلو-جواب نامشخص و مبهم

با نگاه کسی را خوردن-با چشم خریدار یا شهوانی به کسی نگریستن

زمانه بازی کردن-با زبان بازی و چاپلوسی رفتار کردن

استخوان‌بندی(درست کردن انگاره و طرح)

پر اشتها-کسی که متمایل به خوردن زیاد است

آبستن فرزندکش-دنیا-روزگار

جالباسی-کمد لباس-جا رختی

روی کسی به زمین افتادن-شرمسار شدن به علت رد شدن تقاضا
آمادگی و شوق بسیار برای کاری داشتن

اختلاط کردن-بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن
به کوری چشم کسی-بر خلاف میل کسی
جاپیچ-جاکش-دلال محبت

خوش گوشت-آن که زخم تن او زود بهبود می یابد-خوش ادا-خوش اخلاق

از آب و گل در آمدن(مراحل اولیه‌ی شکل‌پذیری را پشت سر گذاشتن، بزرگ شدن کودک)

درد دل-غم و اندوه درونی

تن در دادن-به کاری حاضر شدن-انجام کاری را پذیرفتن

تو زدن-حرف خود را پس گرفتن-از تصمیمی منصرف شدن
تلو تلو-حرکت به چپ و راست در حین راه رفتن بر اثر سستی

دعوا مرافعه-جنگ و جدال بر سر چیزی

چشمداشت-توقع-انتظار

 

به درد خوردن-مفید بودن-به کاری آمدن
دُم دار-پر رو-وقیح-دریده

 
رشوه خوار-کسی که برای انجام کاری ناروا دستمزد دریافت می کند

آب آتش مزاج(می سرخ)

آتش‌بیار معرکه(فتنه‌انگیز میان دو دشمن)

پشه زدن-نیش زدن پشه

تیار کردن-آماده کردن

تو پوست کسی افتادن-کسی را وسوسه کردن

چاق کردن کاری-رو به راه کردن کاری-راه انداختن کاری

در تنور چوبی نان پختن-خیال خام در سر داشتن-کار ناشدنی انجام دادن

رایانه-کامپیوتر
برگ برنده-ورقی که با آن بتوان بازی را برد-وسیله ی اثر بخش

آتشخوار(ظالم، حرام‌خوار)

آب شدن قند توی دل-لذت بسیار بردن

چسی آمدن-به دروغ یا احمقانه به خود بالیدن-قمپز در کردن

چهار چشمی-با دقت و مراقبت کامل

 

ریقش درآمدن-بیرون زدن مواد درون امعا و احشا

از خر افتادن-نابود شدن-مردن

رد کردن-برگردانیدن-پس دادن-رفوزه کردن-از سر باز کردن-پنهانی دادن-پنهانی عبور دادن

پشت بندی کردن-به انتظار غذا چیز مختصری خوردن

حرف نشنو-خیره سر و یکدنده

چوروکیدن-چوروک خوردن-چین برداشتن

خدا گرفته-بدبخت شده-به عذاب خدا گرفتار شده

 

حرف کسی شدن با کسی-با کسی مشاجره پیدا کردن

خود را به کرگوشی زدن-به نشنیدن تظاهر کردن

از آب روغن گرفتن(از هر اتفاقی بهره برداشتن)

خِرخِر-آواز کشیدن چیزی سنگین بر زمین-صدای ناهنجار و گوش خراش

دم و دستگاه چیدن-اسباب و آلات چیدن

آدم استخوان‌دار(کسی که اراده و پشتکار دارد)

آب در جگر داشتن(توانایی مالی داشتن)

اهل بخیه-وارد در کار-اهل فن

رو آمدن-به جایی رسیدن-ترقی کردن-ثروتمند شدن
الحق و الانصاف-انصافن-حقن

زغال اخته-میوه ای از زیتون کوچک تر و ترش مزه

 

روی خود کشیدن-رو کشیدن
زیر اخیه رفتن-به نفع کسی به کاری تن دادن

بعد از نود و بوقی-پس از مدتی دراز
حرام خور-کسی که پای بند به حلال و حرام شرعی نیست-کم فروش-ربا خوار

جوان مرگ شدن-در جوانی مردن
بابا غوری-نابینا-کور

زیر سبیل گذاشتن-تحمل کردن-به روی خود نیاوردن

از پا در آوردن-سخت فرسوده و از کار افتاده کردن
چَکه-شوخ و بذله گو
بار شیشه-بار شکستنی-کودک در شکم مادر
خدا به سر شاهده-خدا بالای سر شاهد است
خبرکش-سخن چین

زیر اخیه گذاشتن-کسی را به کاری که سودش به دیگری می رسد گماشتن-زیر فشار گذاشتن

چال شدن-گود شدن-دفن شدن-در زیر خاک گذاشته شدن

رد خور-رد شدنی-سزاوار ترک کردن

 
دسته چاقو نشستن-نشستن روی دو پا و بغل کردن دو رانو-چمباتمه نشستن
آفتاب را به‌گز پیمودن(کوشش بی‌هوده کردن)
خوش رو-زیبا-خندان

اول چلچلی(تازه به چهل سالگی رسیدن (اول بلوغ و خوشی))
زیر گرفتن-زیر کردن

بر پا-سرپا-استوار-بلند شوید !

ترشرویی-بد خویی-اخمو بودن
تک پران-زن نانجیب

آدم بگو بخند-شیرین‌زبان و بذله‌گو
دربست-یک جا-به طور کامل-به طور کلی
رنجیده کردن-آزرده ساختن-رنجانیدن

آن سفر(آن بار، آن دفعه)

حساب کار را داشتن-متوجه موضوع بودن-جوانب کار را در نظر داشتن

دمیدن توی لوله ی شیپور-خوابیدن و خرناس کشیدن

راست رفتن-مستقیم رفتن-بدون دردسر رفتن

بد قواره-بد ریخت-بد ترکیب
بی سیرت-بی آبرو

زانو بند-پارچه ی کشی حلقه مانند که برای حفاظت زانو در برابر ضربه یا در رفتگی بزر آن می بندند

 

تَفت دادن-کمی سرخ و برشته کردن-بی روغن حرارت دادن

آبی از کسی گرم نشدن(بهره‌ای از کسی نبردن)

تیشه به ریشه ی کسی یا چیزی زدن-قصد نابودی کسی را داشتن
ازدست‌رفته(عاشق)
آش آلو کردن(خجالت‌زده کردن، کنفت کردن، سکه‌ی یک پول کردن)

 
پدر سوخته-بد سرشت-بسیار زرنگ و رند

دست کردن-دست فرو بردن

خرخره ی کسی را جویدن-به شدت از دست کسی عصبانی شدن

تو روی کسی چیزی گفتن-رو در روی کسی چیزی گفتن

بجایی رسیدن-به مقصود رسیدن-مقام یافتن

چرکمرد شدن-آن قدر چرک که با شستن هم چرک نرود

حق دادن-تایید کردن

دُم کسی را گرفتن-از کسی پی روی و تقلید کردن-کسی را رها نکردن

دبه در پای شتر انداختن-در میان مردم فتنه انگیزی کردن

به چاک زدن-فرار کردن-جیم شدن

جوش خوردن معامله-انجام شدن معامله-منعقد شدن قرارداد

خوشا به حال ماهی-خیلی تشنه ام

چسی آمدن-به دروغ یا احمقانه به خود بالیدن-قمپز در کردن
جان به سر شدن-بی قرار شدن-سخت نگران شدن
زبان بندان کردن-دهان همه را با ایجاد وحشت بستن و سپس چاپیدن

جود بازی درآوردن-ننه من غریبم بازی درآوردن-از امری که ترسناک نیست اظهار وحشت کردن

جو گندمی-مویی که تک تک سفید شده است-موی سیاه و سفید

پا روی هم انداختن-بی خیال بودن-بی توجه بودن

جانب کسی را گرفتن-از کسی پشتیبانی کردن

جلز-نگا. جز

دامن بر آتش زدن-فتنه ای را شدیدتر کردن

حمامی-گرمابه دار

چشم سفید-گستاخ-حرف نشنو-پر رو

پز عالی جیب خالی-کسی که در عین تهیدستی افاده داشته باشد و خودش را بگیرد

آب به ‌زیر کسی آمدن(سراسیمه شدن)

تعارف آب حمامی-تعارفی که خرج و مایه ای ندارد

پیش رس-زود رس

چنگولک-سست و ضعیف

درز گرفتن-کوتاه کردن سخن-اصطلاح خیاطی برای کوتاه کردن اندازه ای در لباس

آی زرشک-آی زکی

زندگی سگی-زندگی سخت و جان فرسا

خواهر خوانده-دوست صمیمی

از زیر کار در رفتن-تن زدن و نپذیرفتن کاری-کار را جدی نگرفتن

چرند-حرف پوچ و بی معنی

اما توی کار آوردن(شک و تردید درست کردن، اشکال‌تراشی کردن)

تنوره زدن-چرخ زدن و گرد شدن
 

دستشویی-توالت-مستراح

خدانگهداری کردن-خداحافظی کردن

خلاف-جرم

ریزه خوانی کردن-غرغر کردن-نق زدن-ایراد گرفتن

 

دل کندن-دست کشیدن-رها کردن

چوب الف-نشانه ای که با کاغذ می سازند و لای کتاب می گذارند-لاغر و باریک
دشت کردن-فروختن اولین جنس-نخستین بار پول گرفتن

پا واکردن-به راه افتادن بچه
ته کیسه دار-کسی که دارای مالی است و در برابر حوادث مادی دوام می آورد
جز جگر-سوختگی دل بر اثر اندوه و مصیبت

خدا به همراه-خدا خافظ

از زمین سبز شدن-ناگهان و بی‌خبر پدیدار شدن-به‌طور غیرمنتظره حاضر شدن

 

پرت شدن از جایی-پایین افتادن از جایی
دق دلی-دق دل

آن سرش ناپیدا بودن(برای نشان دادن حد کمال و مبالغه به‌کار می‌رود)

خرده شیشه داشتن جنس کسی-بدحنس بودن-آب زیرکاه بودن

تشنه بودن به خون کسی-خواهان مرگ کسی بودن

رفع و رجوع کردن-حل کردن-فیصله دادن

خوش داشتن-دوست داشتن-علاقه مند بودن

 

بای بسم الله-اول کاری-آغاز چیزی

 

با کله-دانا-چیز فهم-خردمند

به گُه کشیدن-بی اعتبار کردن-با توهین خوار و خفیف نمودن

بد گل-زشت-بد ترکیب

بازم تو-نسبت به دیگران تو بهتر بودی

در هم لولیدن-توی هم رفتن

چانه در چانه ی کسی گذاشتن-هم صحبت شدن-بحث و جدل کردن
اهل نشست-تارک دنیا-گوشه‌نشین

دسته چاقو نشستن-نشستن روی دو پا و بغل کردن دو رانو-چمباتمه نشستن

 

استخوان‌فروش(ستایشگر آبا و اجداد)

دفتر کل-دفتری که در آن انواع کلیه معاملات و خلاصه ی هر کدام را در آن وارد می کنند

چرخ گوشت-چرخ گوشت خرد کنی

بیرونی-مقابل درونی-جایی از خانه که مردان و خدمتگزاران مرد می نشینند

پای کسی جایی بند نبودن-هیچ اعتباری نداشتن

پی پیش-کسی که نوبت دوم بازی مال او است

ارواح بابات(به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود)

دست کردن-دست فرو بردن

از بن ناخن(ذخیره، بندگی، اطاعت)

در رفتن با کسی-رفع اختلاف کردن با کسی-آشتی کردن

خواستگاری-رفتن به دیدن دختر یا زنی برای برگزیدن و همسری پسر یا مردی
دانش سرا-آموزشگاه تربیت معلم
خالی کردن تفنگ-شلیک کردن

بوسیدن و به تاقچه گذاشتن-ترک گفتن-کنار گذاشتن

جد و آباد-آبا و اجداد-پدر و پدر بزرگان

تلمبار- تل انبار
چوب خط زدن-نشانه نهادن بر چوب خط

پای خود را کنار کشیدن-دخالت نکردن

در باغ سبز نشان دادن-وعده های فریبنده دادن-امید واهی برای کسی ایجاد کردن

افتادن دست-از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن

آبدوغ خیاری-بی ارزش-بی اعتبار

آفتابه‌آب‌کن-پست ترین نوکر

 

 
پوست کلفت-سخت جان-مقاوم

تاب خوردن-بازی کردن با تاب-پیچ و خم برداشتن

تب کردن خر-پوشیدن لباس ضخیم در هوای گرم
دمخور-مصاحب-معاشر-همنشین

حق البوق-رشوه
بی مناسبت-نابجا-نامربوط

توالت کردن-آرایش کردن

به گوزی بند بودن-سست و ناپایدار بودن

خر ِ دیزه-لج بازی که به خود ضرر بزند

بَر و بیابان-دشت و صحرا

دل قرصی دادن-اطمینان خاطر دادن

چله ی کوچک-بیست روز میان هفدهم بهمن و پنجم اسفند

خراب کردن دختر-دختری را منحرف کردن

جنگ زرگری-دعوای دروغین-جنگ مصلحتی

پنجه کش-نوعی نان برشته و نازک

ترقه فرنگی-بچه ی شرور

دیر دم-آن چه که دیر دم می کشد

پشت میز نشین-کسی که کار اداری دارد-کارمند

آش پشت پا(آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند)
پا به پا کردن-مردد بودن-درنگ کردن

چس ناله-آن و ناله ی ساختگی برای جلب توجه

بد آوردن-بد شانسی آوردن-زیان دیدن بر اثر پیشامد بد

چاچول بازی-حقه بازی-هوچی گری-لاف زنی

چوب کاری کردن-از کسی پذیرایی زیاد کردن-به کسی محبت بسیار کردن-کتک زدن بیش از حد

جاهل-جوان-نادان

 

اسم درگوشی-نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است

بچه انداختن-بچه ی نارس بدنیا آوردن

آستین بر چشم گذاشتن(پنهان گریستن)

تیپا کردن-با اردنگی بیرون کردن
استکانی زدن(می‌خوارگی اندکی کردن)

پل کسی آن سر آب بودن-کار کسی بسیار خراب بودن
ادب کردن(با تنبیه آموختن، آدم کردن)

توپ ِ توپ-ثروتمند-بی نیاز

 

چه کشکی چه پشمی !-در هنگام انکار گفته می شود

ارزیاب(کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند)

پا گشا-نخستین دعوت خویشاوندان از عروس و داماد

 

 

جسته گریخته-گاه گاه-اتفاقی

بز رقصاندن-هر دم بهانه ی تازه ای آوردن

حق کسی را دادن-آن چه سزای کسی است به او دادن

بار و بندیل-اسباب و بساطی که کسی با خود می برد

ریش تپه-پر ریش-دارای ریش انبوه

از سر نو(دوباره)

زیر دست-تابع-فرمان بردار

 

دان پاشیدن-دانه ریختن-به قصد گرفتار کردن کسی به او امتیازات دادن

تعارف کردن-کسی را به گرفتن چیزی خواندن

جن زده-دیوانه

آسیاب‌گردان(کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید)

پِتِه-گرفتن زبان-لکنت

بد و بیراه-ناسزا-حرف زشت-گفته ی رکیک-متلک

خود را سبک کردن-خود را حقیر کردن-دست به کاری پایین تز از شان خود زدن
بدون معطلی-بی درنگ-فورا
خروس بی محل-وقت نشناس-کسی که بی جا سخن می گوید یا بی موقع کاری می کند

بی چیز-تهی دست-فقیر

دلسوز-غمخوار

آمد داشتن-فرخنده و میمون بودن
اخت شدن با کسی(مانوس شدن با کسی)

چُل-آلت مرد

حق کسی را دادن-آن چه سزای کسی است به او دادن

 

جایی-مستراح-توالت

پیش کسوت-کسی که سابقه اش بیش تر از دیگران است

پیش پرده-نمایشی کوتاه پیش از آغاز نمایش اصلی

تپل-چاق-گوشت آلود

 

 

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

دود چیزی تو چشم کسی رفتن-سودش به کسی و زیانش به دیگری زسیدن

از جیب رفتن-سود یا لذتی را از کف دادن

بار آوردن-تربیت کردن-ایجاد کردن-تولید کردن-نتیجه دادن-سبب شدن

آتش‌بیار معرکه(فتنه‌انگیز میان دو دشمن)
خواب به خواب شدن-خواب از سر پریدن-بدخواب شدن

دق-غصه و ناراحتی-نوعی بیماری روحی که بیمار را رنجور می کند و از بین می برد

خار چشم کسی بودن-مایه ی عذاب کسی بودن

خشکه مقدس-متدینی که جز اطاعت از ظاهر احکام دینی به چیزی تن نمی دهد
 

حاضر جواب-کسی که برای هر موردی پاسخ آماده دارد

توپ علی گلابی زدن-بلوف زدن-بی پول سر قمار نشستن

آفتاب کردن-برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن
خشکه نان-نانی که بیش از اندازه در تنور مانده و خشک شده است

ارواح شکمت(ارواح بابات)

جاده کوبی-راه صاف کردن
جناغ-استخوان جلو سینه ی مرغ

بز رو-راه باریک و پرپیچ و خم در کوه و جنگل

دَمَر-دراز کشیده روی سینه و شکم

 

دست به دست مالیدن-تردید نشان دادن-هیچ کاری نکردن

 
بد قلق-بد عادت-بد ادا

چاه ویل-جایی که اگر کسی یا چیزی برود دیگر بر نگردد

خاکشیر نبات به حلق کسی کزدن-لطف و محبت بیش از اندازه به کسی کردن

 

حجله بستن-به پا کردن و آراستن حجله

پُک-هر بار کشیدن سیگار و چپق و از این نوع

دستِ چپ-سمت چپ

پیش کسوتی-قدمت و برتری

برخورد کردن به رگ غیرت کسی-ناگوار آمدن حرفی یا کاری-گران آمدن-احساس اهانت کردن

چس ناله-آن و ناله ی ساختگی برای جلب توجه

در دل آمدن-به دل برات شدن-به خاطر خطور کردن-احساس واقعه ای خوب یا بد کردن

دُم سیخ شدن-سقط شدن-مردن

 

زردمبو-آدم ضعیف و کم خون-دارای رنگ و روی زرد

 

درس خوان-شاگرد زرنگ و کوشا

روغن حیوانی-روغنی که از جوشاندن و تصفیه ی کره به دست می آورند-روغن زرد

زوار در رفتن-بند و بست چیزی خراب شدن-از شدن خستگی یا پیری از کار افتادن

رشته-موضوع و زمینه ی چیزی یا کاری: رشته تحصیلی-رشته ی افکار
چشم برداشتن-زضا دادن-قبول کردن

از کسی خوردن-توانایی مقابله با کسی را نداشتن

جیر جیر-سر و صدا-فریاد بی هوده-آواز گنجشک و برخی حشرات

از این رو به آن رو شدن(یکسره دگرگون شدن، به‌کلی تغییر کردن)

خاربست-دیوارمانندی از خار و خاشاک بر گرد چیزی