مجموعه ای از اصطلاحات عامیانه و کوچه بازاری ایرانی قسمت 333

 

آن سفر-آن بار-آن دفعه

آک‌بند(نو واستفاده‌نشده، هنوز از جعبه بیرون‌آورده‌نشده، دست اول)

 
جا ماندن-فراموش شدن

پخش و پلا-پراکنده-تار و مار

دماغ را بالا کشیدن-اظهار نارضایتی کردن

دعوا راه انداختن-سبب جنگ و جدال شدن

بانی خیر-نیکوکار-کسی که اثر خیر از خود بجا گذاشته است

ریشه دار-با سابقه-قابل اطمینان-محکم

دل واپسی-نگرانی-اضطراب

آی زکی(در مقام ریشخند و تحقیر گفته می‌شود)

از پا در آوردن-سخت فرسوده و از کار افتاده کردن

انسان بودن(شریف و درست بودن)

زیر سر کسی بودن-مسئول کاری بودن-در کاری دست داشتن

چم کسی را گرفتن-دل کسی را به دست آوردن
دل-معده

جو گندم-جویی که به گندم شباهت دارد-یک در میان بودن دو چیز

دانش سرای مقدماتی-آموزشگاه تربیت دبیر

بد عنق-کج خلق-بد اخلاق

بزمجه-سوسمار-درحالت دشنام به کودکان می گویند
شناکردن (بیشتر به قصد تفریح و بازی)

دختر خانم-خطابی احترام آمیز برای دختران

حلال واری-نگا. خلال وار

تغ تغ-صدای برخورد دو چیز به هم

زمانه بازی کردن-با زبان بازی و چاپلوسی رفتار کردن

داو-نوبت بازی

زیر و بالا گفتن-دشنام های زشت به کسی دادن

جاگیر شدن-در جای خود ثابت شدن-قرار گرفتن

بغل گرفتن-در آغوش گرفتن

 

خدا داده-دیم کاری

جیب کسی را خالی کردن-پول های کسی را ربودن

زیر و بالا گفتن-دشنام های زشت به کسی دادن

خوردن-مغلوب شدن-شکست یافتن-فرودادن

پر و پا دادن-اتفاق خوبی افتادن

بیا برو-رفت و آمد بسیار-معاشرت فراوان

خرده شیشه داشتن جنس کسی-بدحنس بودن-آب زیرکاه بودن

آروغ بی‌جا زدن(نابه‌جا سخن‌گفتن، نسنجیده کاری کردن)

بیخ گیس ماندن- بیخ ریش ماندن

تاکسی تلفنی-نوعی تاکسی که تلفنی درخواست می شود

دم بازی-چاپلوسی-تملق

جگر-عزیز-عزیز دلم

خرت به چند-کی از تو پرسید؟ به حساب آوردن-اعتنا کردن
پا پس کشیدن-عقب کشیدن

 

پا دادن-آماده شدن فرصت و وسایل کار-اتفاق افتادن
 

جزوه کش-کسی که در مجالس ترحیم جزوه های قرآن را پخش می کند

خایه مالی کردن-چاپلوسی کردن-نگا. دستمال ابریشمی داشتن

ترکمون زدن یا کردن-دست به آب رساندن-ناشیانه کاری را انجام دادن-زاییدن

خوش و بش-خوش آمد گویی و احوال پرسی-چاق سلامتی کردن

پاتال-سالخورده-پیر
پینه بستن-سخت شدن پوست کف دست و پا

رفتن از رو-خجالت کشیدن-شرم کردن-از میدان به در رفتن-مجاب شدن

از دست دادن-گم کردن

 

پشم نداشتن کلاه کسی-اعتبار نداشتن-کاری از کسی برنیامدن
دهان به دهان گذاشتن-دهان به دهان شدن

 

 
پساب-آبی که پیش از این در آن چیزی خیسانده یا جوشانده باشند

چار چشم-کسی مه عینک می زند

دست به ریش کشیدن-با التماس خواهش کردن

ژله-لرزانک

از پشت کوه آمدن(بی‌خبر از آداب و رسوم بودن، دهاتی بودن)

جگرکی-جگر فروش

 

آقایی فرمودن-لطف کردن-محبت کردن
خود را باختن-دست و پای خود را گم کردن-مضطرب شدن

 
ابزارفروشی-فروشگاه وسایل خاص و ابزار یدکی

حساب داشتن-حساب بانکی داشتن

راه نزدیک کردن-میان بر زدن-مهمان شدن بر کسی که خانه اش نزدیک است

خورد رفتن-از بین رفتن قسمت اضافی در خیاطی-جذب شدن و حل شدن در چیزی

پاورچین-آرام و بی صدا راه رفتن

اگر بمیری هم-به‌هیچوجه-هرگز

به هزار زحمت-با رنج بسیار-با سختی فراوان

تو سر چیزی زدن-از ارزش واقعی چیزی کاستن
بند زدن-به یکدیگر وصل کردن-به هم چسباندن

خدابیامرزی-درخواست بخشش
بفهمی نفهمی-مختصر-کم-نامحسوس-تااندازه ای
خودرنگ-دارای رنگ طبیعی
آتش‌پا(فرز و چالاک، بی قرار)

چپ دادن-رد کردن

 

برقی-دستگاهی که با برق کار می کند-به سرعت-با شتاب

به خنس و پنس افتادن-به وضع بد مالی دچار شدن

تعارفی-کسی که بیش از اندازه اهل تعارف است-قابل پیشکش

 

بارانداز-جای پیاده کردن بار

زاله بندی-مرزبندی در کشتزار-کرت بندی

رقاصی-کارهای بی هوده و سبک

چشم روشن شدن-شاد و خرسند شدن

خیابان گز کردن-ول گشتن

حرف را خوردن-ناگهان سخن را بریدن و خاموش شدن
پاتیل شدن-از مستی از پای در آمدن-دیگرگون شدن حال
آقام که شما باشید-خدمت شما عرض کنم

 

دم حجله کشتن گربه-زهر چشم گرفتن برای نخستین بار

آه در بساط نداشتن(سخت بی‌چیز بودن، بیچاره و بینوا بودن)
در چاه افتادن-فریب خوردن

 

پنبه توی گوش کردن-غفلت داشتن-هوشیار نبودن

بچه ننه-بچه ی لوس و نازک نارنجی

احوال گرفتن-جویای حال شدن

دخل کسی آمدن-کلک کسی کنده شدن-کار کسی ساخته شدن-نابود شدن
دوره کردن-درسی را دوباره و سه باره خواندن-حلقه زدن به دور چیزی یا کسی

داغ دیدن-شاهد مرگ عزیزی شدن
تک و تو-توان و قدرت-شتاب

آدم سر به راه-شخص خوب و نجیب-کسی که مزاحم دیگران نیست

زوار-زه وار-چیزی شبیه به زه

ریپ زدن-نامیزان کارکردن موتور
تلپی-برای نشان دادن افتادن بدون مقاومت به کار می رود
ریق رحمت را سر کشیدن-ریغ رحمت را سر کشیدن

 

خریت-نادانی-حماقت

دوبله ایستادن-نگه داشتن اتوموبیل در کنار یک اتوموبیل دیگر

دود و دم داشتن-بساط چای و قلیان یا تریاک گستردن

پیش چشم داشتن-در برابر چشم قرار دادن

دست کسی را کوتاه کردن-کسی را از چیزی یا کاری کنار گذاشتن

چهار چشمی پاییدن-با دقت مواظب بودن

زیر پای خود را سست دیدن-موقعیت خود را نااستوار دیدن-شغل و سمت خود را در خطر دیدن

دری وری گفتن-سخنان نامربوط گفتن-چرند و پرند گفتن-آسمان و ریسمان به هم بافتن

 

انگشت زدن(انگشت در چیزی فرو بردن، امضاء کردن با اثر انگشت)

دست پیش-گدا

تر دست-ماهر-شعبده باز

تو روی کسی ایستادن-شرم و حیا را کنار گذاشتن و با کسی مخالفت کردن

دوختن چشم-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن

خیس شدن-تر شدن

تعارف آب حمامی-تعارفی که خرج و مایه ای ندارد

زمزمه کردن-زیر لب خواندن-ترنم کردن

دست دستی-سرسری-بی هوده-سطحی

بادبادک-مرغ کاغذی-اسباب بازی کودکان که به هوا می کنند
چنگک شدن-چنگ شدن

 

حیوونی-نگا. حیوانکی
دهنی کردن-آب دهان زدن به غذا یا چیزی

خود را خوردن-رنج بردن

بده اون دستت-آی زکی !

پا در هوا-بی اساس-بی اصل-غیر قطعی

زنجیر زدن-زنجیر به پشت خود زدن

پنجه ی ابوالفضل-ورقه ی برنجی یا نقره ای که به شکل کف دست و انگشتان بریده شده است

پهلوان پنبه-درشت اندام ولی بی زور-پهلولن دروغی

از جمله‌ی کسانی نبودن که مخاطب گوینده‌ی جمله را از آنان پنداشته است
از بی‌کفنی زنده بودن-بی‌نهایت فقیر و نیازمند بودن
خواب گرد-کسی که در خواب راه می رود
از خود بودن-خودی بودن-محرم بودن

از چشم کسی برق پریدن-شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد

پَلِه-پول

به خشت افتادن-متولد شدن-به دنیا آمدن

خورده برده-ملاخظه و پروا
زمخت-درشت-ناهنجار
افندی پیزی(به‌ظاهر شجاع و در واقع ترسو، پهلوان پنبه)

بچه گولزنک-غیر واقعی-بی ارزش

درگذشتن-صرف نظر کردن-مردن

تو دار-راز نگهدار

 

در بحر چیزی بودن-تمامن به چیزی اندیشیدن

تسبیح انداختن-یک یک دانه های تسبیح را از زیر انگشتان گذرانیدن

برای فاطی تنبان نشدن-بدرد نخوردن-قانع کننده نبودن-فایده نداشتن

این دست و آن دست کردن(وقت تلف کردن، وقت کشتن، به عقب انداختن)

بستن به ریش کسی-زنی را به مردی انداختن-با فریب کسی را به کاری واداشتن

از پاشنه در کردن-پیاده راه درازی را طی کردن

 

چهار خانه-شطرنجی-خشت خشتی

حلیم روغن خوردن-کنایه از تشنگی بسیار داشتن
روغن از ریگ کشیدن-کاری محال انجام دادن
آب برداشتن(هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن)
پر گو- پر چانه

دیوان کردن-انتقام گرفتن-قصاص گرفتن

 

ذلیل‌شده

چهار پادار-کسی که حیوانات باربر دارد و با آن ها کار می کند

پول سیاه-سکه ای از نیکل و مس

آرد خود را بیختن و الک را آویختن(کسی که وظایف زندگی‌اش را انجام داده و دیگر توقعی از او نیست)

آب خنک خوردن-به زندان افتادن
جدا جدا-یکی یکی-جداگانه

بند آوردن-متوقف کردن

پولکی بودن-عادت داشتن به گرفتن رشوه-بدون پول کاری را انجام ندادن

روغن گرفتن از آب-از هر اتفاق خوب یا بدی به سود خود بهره گرفتن
جرواجر کردن-پاره پاره کردن
دزدیده نگاه کردن-زیر چشمی نگریستن-بدون آن که طرف بداند او را زیر نظر گرفتن

زبان را گاز گرفتن-از گفتن سخنی پشیمان شدن

ریغو-مردنی-ضعیف مزاج-کم مقاومت

چاچولی-زبان بازی-حقه بازی

خرجی-پول لازم برای گذران روز
دو زاری کسی افتادن-به اشارات و کنایات پی بردن

بلا به دور-بلاها دور باد

خرابی بالا آوردن-کثافت کاری کردن-آلودن بستر یا لباس

اهل عمل-کسی که کم‌تر حرف می‌زند و بیش‌تر عمل می‌کند

پشه زدن-نیش زدن پشه

از گردۀ کسی کار کشیدن(کسی را به سود خود بی‌رحمانه به کار واداشتن)

چینی بند زنی-عمل چینی بند زدن

دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

خاله قزی-دختر خاله-خویشان و بستگان
آرتیست‌بازی-انجام کارهای غیرعادی

خورد دادن-درخیاطی کم کم قسمت اضافی را از بین بردن-به زور به کسی خوراندن

نخته شدن-تعطیل شدن-بسته شدن-از رونق و اعتبار افتادن

جز و وز-اظهار عجز و ناراحتی-شرح غم و اندوه-صدای سوختن چیزی

آمد کردن(رخ‌دادن واقعه‌ای خجسته)

تریاک خوردن-خود را با تریاک مسموم کردن

 

جوجه فکلی-تازه کار و نا آزموده

جان جان-معشوق-محبوب

 
اقل‌کم-دست‌کم-لااقل

دیالله-زود باش دیگه !
دو زار-دو هزار-دو قران-دو ریال

چسی مالیات داره-به کسی می گویند که قمپز در می کند

اُق گرفتن-حالت تهوع پیدا کردن

بالای منبر رفتن-پر گویی کردن

 

حمامی-گرمابه دار

 

چِخه-نگا. چِخ

جا دکمه-سوراخی که دکمه ی لباس در آن جا می گیرد

پیش قسط-پرداختِ پیش از آغاز قسط بندی

خون گرم-خوش برخورد-با عاطفه-پر مهر

پوست کندن-سخت تنبیه کردن

پاتی کردن-باد دادن خرمن

به دستبوس کسی رفتن-به خدمت کسی رفتن-شرفیاب شدن

تنبان فاطی- برای فاطی تنبان نشدن

دنیا آمدن-زاده شدن

جوش خوردن زخم-به هم آمدن سر زخم و پوست نو آوردن

رانده و مانده-بدبخت و وامانده

حسرت-آرزوی سخت-خواهش بزرگ

دور پرواز-پرواز کننده تا فاصله های بسیار

زیر پای خود را سست دیدن-موقعیت خود را نااستوار دیدن-شغل و سمت خود را در خطر دیدن
دستم به دامنت-به یاری ات سخت نیاز دارم
اُتُل(شکم، اتوموبیل)
زبان کوچک-گوشت زبان شکل آویخته در حلق

ریق افتادن-ریغ افتادن

ریختن مو-سخت وحشت کردن
ادا اطوار(پیچ و تاب و حرکات غیرطبیعی بدن برای جلب توجه)

چراغان-جشن و سرور پر چراغ

چاک زدن-نگا. چاک دادن

چله اش افتادن-آبستن نشدن زن

بی ناخن-بی انصاف-کسی که به زیردست سودی نمی رساند
پای کسی را گرفتن-زیانی به کسی وارد شدن

چاشت-صبحانه-ناشتایی

تند نویس-کسی که سریع می نویسد

رانندگی-فن راندن وسایط نقلیه-اصول و قواعد راندن

چرخی-کبوتری که در آسمان معلق می زند-کسی که روی چرخ و گاری چیزی می فروشد

خدا قوت-خدا قوت بدهد-خسته نباشی
تو دار-راز نگهدار

استخوان خرد (نرم) کردن(با رنج و زحمت بسیار چیزی به‌دست آوردن، دود چراغ خوردن)
در هچل افتادن-دچار درد سر شدن-به درد سر افتادن
به ته دیگ خوردن کفگیر-بی چیز شدن-تمام شدن سرمایه
بی اُرس و پرس-بی مقدمه

از کسی حساب بردن(از کسی ترس داشتن)

با پا پس زدن و با دست پیش کشیدن- از بام خواندن و از در راندن

دست شستن از چیزی-از چیزی دست کشیدن-از داشتن چیزی ناامید شدن

 
تنگ کسی افتادن-در مجاورت کسی قرار گرفتن

 

برادر زن-برادرِ زن هر مرد

خاربست-دیوارمانندی از خار و خاشاک بر گرد چیزی

 

 
رفته رفته-کم کم-خرد خرد-یواش یواش
چرخ دستی-چرخ خیاطی که با دست به حرکت می افتد

چوبه ی اعدام-تیری که محکوم به اعدام را به آن می بندند

بلبشو-هرج و مرج-شلوغی

 

خوب کردن-درمان کردن-شفا دادن

زابرا-از خواب پریده-بد خواب-عصبی

تیپ یکدیگر زدن-با هم دعوا کردن

چله ی بزرگ-چهل روز میان هفتم دی ماه و شانزدهم بهمن

ریق رحمت را سر کشیدن-ریغ رحمت را سر کشیدن

 
ریگ دندان کسی شدن-مزاحم کسی شدن

دندان طمع از چیزی کشیدن-از چیزی چشم پوشیدن-دست کشیدن-رها کردن

زینه-پله
جنجال آفریدن-زمینه ای برای هیاهو و آشوب به وجود آوردن

خوش آب و رنگ-سرخ و سفید چهره-زیبا و ملیح

خیره-بی شرم-پر رو

خاک تو سری کردن-نزدیکی کردن زن با شوهر

زُهم-بوی تند و زننده ی گوشت گندیده یا تخم مرغ فاسد
تور خوردن-برخورد کردن-به پست کسی خوردن

خاج پرست-مسیحی-عیسوی-ارمنی-آشوری

حشری-شهوت ران-پر شهوت
آگوز(لقب ریشخندآمیز برای مرد ریزنقش و متکبر)

بند نشدن سنگ روی سنگ-نا آرام بودن اوضاع-وجود نداشتن نظم و امنیت
پایه دار-هر چیزی که پایه داشته باشد

بن بست-کوچه ای که راه در رو نداشته باشد-مشکلی که راه حل نداشته باشد

داغ باطل زدن-از کار انداختن-از رونق و رواج انداختن

اهل هیچ فرقه‌ای نبودن(به کارها و چیزهایی که ناباب شمرده می‌شوند معتاد نبودن)

ذوق کردن-خوش حال شدن-شاد شدن

رودرواسی-رودربایستی

چشم و ابرو نازک کردن-ناز و افاده کردن

بسلامتی-سلامتی دادن-هنگام نوشیدن شراب به یکدیگر می گویند

حال آوردن-به هوش آوردن-از ناراحتی بیرون آوردن-کتک زدن

اقل‌کم(دست‌کم، لااقل)

 
تَق-صدای برخورد دو چیز به یکدیگر
خر کردن کسی-کسی را با چاپلوسی فریفتن

 

جفت-به هم چسبیده-جا افتاده-مرتب-نر و ماده-دو گاو که برای شخم زدن به کار می برند

اصلاح(تراشیدن ریش و آرایش موی سر نزد مردان)

اُتُل-شکم-اتوموبیل

رقاص خانه-دشنام گونه ای برای برخی جاها-جاهای بی حساب و کتاب و شلوغ و پلوغ
جنس-کالا-کالای قاچاق-مواد مخدر مانند هرویین-تریاک و مانند آن ها

دست انداز-ناهمواری راه و جاده

 

آفتاب برِ دیوار آمدن-به پایان آمدن عمر
آینه‌ی کسی بودن(یکسره از کسی تقلید کردن)

روغن کاری-روغن زدن به هر نوع دستگاه

 
تریش-پارچه یا پوست بلند و باریک

چل زن-زن کوتاه قد

پاشنه نخواب-کنایه از مویی که از نیمه ی پشت بریده و سر آن رو به بالا باشد

دم خود را روی کول گذاشتن-گریختن-شکست خورده رفتن

رو رفتن-بر زمین افتادن اسب از جلو و بر زانو ها
خشتک-وسط درز دو پا در شلوار

خُردینه-بچه ی خردسال