مجموعه کاملی از کلمات و اصطلاحات خودمانی، عامیانه ایرانی قسمت 415

چله ی تابستان-گرمای سخت
آجیل دادن-رشوه دادن-حق و حساب دادن
پشت کسی باد خوردن-دلسرد شدن از کاری پس از مدتی استراحت یا بیکاری-از دل و دماغ افتادن

داغ کسی به دل کسی ماندن-عزادار شدن کسی به دلیل مرگ عزیزی

تو گود-ظرف عمیق برای آش و سوپ و جز آن ها
بتمرگیدن-نشستن به فرمان تحقیرآمیز
دست به دهن رسیدن-چیزی اندک ولی کافی برای معاش داشتن

تعارف آب حمامی-تعارفی که خرج و مایه ای ندارد

دلپُری-عقده ی دل-خشم و کینه ی انباشته شده
زُهم-بوی تند و زننده ی گوشت گندیده یا تخم مرغ فاسد

جیک جیک-آواز پرندگان-سخنی که فهمیده نمی شود

از خدا خواستن(در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است)

ای والله گفتن(به برتری کسی بر خود اقرار کردن)

چانه انداختن-جان کندن-حرکت پیش از مرگ

جنجالی-آن چه موجب هیاهو شود-آن چه بر سر زبان ها افتد

تا کش به کشمش می خوره-هنوز چیزی نشده-سر کوچک ترین بهانه
زیر گوش کسی زدن-به کسی سیلی زدن
چلک بازی-بازی الک دولک

 

 

جادو و جنبل-دعاهایی که برای قضای حاجات یا دفع بیماری و از این قبیل می خوانند

تو حرف کسی دویدن-حرف میان حرف آوردن-حرف کسی را قطع کردن
باج به شغال دادن-به شخصی پست رشوه دادن

خشکه پلو-کته

خاطر کسی را خواستن-کسی را دوست داشتن

بازوبند-نواری که به نشانه ی معینی بر بازو می بندند

دهن کجی-ادا و شکلک به قصد مسخره کردن-بی اعتنایی

رو آوردن-مراجعه کردن-دست به دامن شدن-پناه جستن

 

حرف روی حرف کسی آوزدن-برخلاف حرف کسی چیزی گفتن-با حرف کسی مخالفت کردن

تَق-صدای برخورد دو چیز به یکدیگر

آب کردن(جنس نامرغوب را فروختن)

درز گرفتن-کوتاه کردن سخن-اصطلاح خیاطی برای کوتاه کردن اندازه ای در لباس

دستی پس، دستی پیش-سخت تهی دست-بی چیز
 

 

 

چانه در چانه ی کسی گذاشتن-هم صحبت شدن-بحث و جدل کردن

از حد (توانایی) خود تجاوز کردن

زیر زمین-اتاق یا بخشی از ساختمان که در پایین تر از سطح زمین قرار دارد

روضه خواندن-سخنان بی فایده گفتن-آه و ناله کردن

از کاسه درآمده-بیرون‌زده-ورقلمبیده
چشمگیر-جالب توجه-با ارزش

 
آدم بی‌معنی(آدم بی‌خود)
از منبر پایین آمدن(از پرچانگی دست برداشتن، سخن را به پایان آوردن)

 

خوش پوش-شیک پوش-آن که همواره لباس تمیز و برازنده می پوشد

بزن قدش-دعوت به دست دادن برای نشان دادن توافق و همدلی
خوش خوشان کسی شدن-بسیار لذت بردن

آمدن-آغاز به کاری کردن

زیر لفظی-هدیه ای که پس از بله گفتن به عروس می دهند

پشت گوش انداختن-دیر انجام دادن-اهمیت ندادن-امروز و فردا کردن

ز ِق ز ِق-گریه ی بریده بریده ی بچه

درد و بلا-نفرینی است چون زهر مار-کوفت-مرض و مانند این ها
پینکی رفتن-چرت زدن
دست بالا-حداکثر

از این حرف‌ها(مطالبی از آن‌گونه که پیش از این گفته شد)
بی بته-بی اصل و نصب-بی پدر و مادر

خوار و حقیر-بی اعتبار-بی ارزش-ناچیز

رفتن و کشک خود را ساییدن-پی کار خود رفتن و فکری به حال خود کردن

الکی(بی‌هوده، بی‌خود، دروغکی)

آب نخوردن(درنگ نکردن)

تو زدن-حرف خود را پس گرفتن-از تصمیمی منصرف شدن

چنگک-قلاب آهنی نوک تیز

چله داشتن-عزادار بودن در روز چهلم مرگ عزیزی

چوب علی موجود-چوب کج و معوج درویشان

پیاده رو-دو سوی خیابان یا کوچه که محل گذر پیادگان است
خیال کسی تخت بودن-آسوده خیال بودن-کاملن مطمئن بودن
خوش سر و زبان-خوش سخن-شیرین گفتار-حراف

 

راه راه-دارای خطوط موازی

چاک دادن-شکافتن-پاره کردن

چار طاق-به طور کامل

بیخ-کاملا نزدیک-تنگ چیزی

روز هفتاد هزار سال-روز قیامت

 
به درد خوردن-مفید بودن-به کاری آمدن

ز ِله-ستوه-عجز

دولاب-گنجه-کمد-قفسه

خوش باور-آن که هر گفته ای را راست می پندارد

رج بستن-به ردیف کردن-دسته کردن

آن روی کسی بالا آمدن(خشمگین شدن)

دنگ و فنگ-طول و تفصیل-مقدمه چینی فراوان-تشریفات زیاد

پس نشستن-عقب نشینی کردن

جُربزه-قدرت-توانایی

از دهان مار بیرون آمدن(هیچ کجی در کسی نبودن، راست بودن)

دو به دست کسی افتادن-به دست آوردن فرصت برای اعمال نظر-قدرت نمایی یا انتقام جویی

پیش پا افتاده-کم ارزش-حقیر-معلوم-آشکار

بیرون رفتن-به توالت رفتن
آفتاب از مغرب درآمدن(روز قیامت، رویدادی شگرف پیش آمدن)

 

حاضر کردن-از بر کردن-روان کردن

از ته ریش گذشتن-فریب دادن

دشت-فروش اول کاسب-نخستین پول دریافتی کاسب

از آن نمد کلاهی به کسی رسیدن-بهره بردن از چیزی-نصیب بردن

الف الف کردن(قاچ‌قاچ کردن)

دل و حوصله-آمادگی-حاضر بودن برای انجام کاری-شور و اشتیاق

بی بخار-بی خاصیت-بی عرضه-ناتوان

خبط کردن-اشتباه کردن-به خطا افتادن
دسته پل-الک دولک

بشکن زدن ی-برآوردن صدای انگشتان به هنگام شاد

چاقچوری-زنی که چاقچور می پوشد-زن باحجاب

خنگ-نادان-ابله-کودن

خِطَب-جزیی از جهاز شتر

خوش قد و بالا-خوش اندام-بلند بالا

دست-بار-دفعه-مرتبه-واحد وسایل گوناگون

تنگ آفتاب-درست در لحظه ی طلوع خورشی

ابرو تابیدن-گره بر ابرو افکندن

ریشه دار-با سابقه-قابل اطمینان-محکم

پیاز خرد نکردن به ریش کسی-از کسی ترسی نداشتن-به کسی اعتنایی نداشتن

پس گردنی-زدن با کف دست به پشت گردن کسی

پا به ماه-آبستنی که در ماه آخر خود است

خود را خراب کردن-خود را کثیف کردن

رقاص خانه-دشنام گونه ای برای برخی جاها-جاهای بی حساب و کتاب و شلوغ و پلوغ

از صدقۀ سرِ-از عنایت و لطفِ

بالای منبر رفتن-پر گویی کردن

 

جوغ-جوی آب

رودربایستی داشتن-ملاحظه کردن-پروا داشتن
پا برهنه وسط حرف کسی دویدن-کسی را قطع کردن- آفتابه برداشتن

آدم دو قازی(شخص بی‌سروپای بی‌ارزش)

پای خود را کنار کشیدن-دخالت نکردن

پت و پهن-دارای پهنای بیش از حد-کت و کلفت-گل و گشاد

زار-نا به سامان-خراب-بد

پایه دار-هر چیزی که پایه داشته باشد

رَکَبی گفتن-به کسی متلک و حرف درشت گفتن

دل توی دل نبودن-بی تاب و بی قرار بودن

تار و تنبور-همه گونه آلات نوازندگی

دشت کسی را کور کردن-اولین فروش کاسب را نسیه خریدن

اهل بخیه(وارد در کار، اهل فن)
دست پاچه شدن-مضطرب شدن-دست و پای خود را گم کردن

خشکه مقدس-متدینی که جز اطاعت از ظاهر احکام دینی به چیزی تن نمی دهد

رفوزه-رد شده در امتحان-مردود

امروزه روز(این روزها، در این دوره و زمانه)
دماغ کسی چاق بودن-سالم و تندرست بودن-سر حال بودن

جمع و جور-منظم و مرتب

خروس بی محل-وقت نشناس-کسی که بی جا سخن می گوید یا بی موقع کاری می کند
آس و پاس-در نهایت تهیدستی-بینوا-مفلس

پته ی کسی روی آب افتادن-راز کسی فاش شدن-رسوا شدن
ای والله گفتن(به برتری کسی بر خود اقرار کردن)

حواس نداشتن-گیج و منگ بودن-حواس پرت بودن

دوبلاژ-برگردان گفت و گوی فیلم به زبان دیگر

پَک و پهلو-سینه و چپ و راست آن

 

چوق-چوب-تومان

 

دَم پهن-نوعی انبر دست که نوک پهن دارد

تر دست-ماهر-شعبده باز

زبر و زرنگ-چابک و فرز

 

آب‌تنی(شناکردن (بیشتر به قصد تفریح و بازی))

از بیخ گوش کسی گذشتن-در برابر خطری قرار گرفتن و آسیب ندیدن

زمین گذاشتن چیزی-چیزی را ترک کردن

پوست کلفت-سخت جان-مقاوم

دان دان-متفرق و پراکنده

باعث و بانی-عامل-محرک-سبب-حامی

توالت-مستراح-دستشویی-آرایش-بزک

جیز-اسم صوت در زبان کودکان به معنی سوختن

 
این خاکدان(دنیا)

زیر پِل کسی را زدن-کسی را راندن و دور کردن

 

بِر و بِر-زُل-نگاه یکریز

کار شگفت‌انگیز کردن

تر و تازه-شاداب-شسته و رفته

 

ریسمان را طناب کردن-یک کلاغ چهل کلاغ کردن-اغراق کردن

زاچی-روزهای استراحت پس از زایمان

دُرافشانی کردن-مشتی یاوه به هم بافتن

به صرافت افتادن-به فکر انجام کاری افتادن

جارو کردن زیر پای کسی را-موجب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن

رضا شدن-راضی شدن

چروکیده-چین دار شده-ناصاف

ترکیدن بغض- بغض کسی ترکیدن

چله گرفتن-نگا. چله داری کردن

خود را به کوچه ی علی چپ زدن-خود را بی اطلاع نشان دادن

خاکه زغال-ریزه ی زغال

پای خود را کنار کشیدن-دخالت نکردن

زه کشی-خشکاندن باتلاق از طریق کندن نهری برای حریان دادن آب راکد باتلاق به آن
دست به چماق-چماق در دست-آماده ی چماق زدن

دَرَ ک رفتن-برای مردن کسی می گویند که از او تنفر دارند

 
رنگ-حیله-نقشه-تدبیر

جیک-صدا-آواز

تخته پاک کن-چیزی که با آن تخته سیاه را در کلاس پاک می کنند

زیر دریایی-کشتی جنگی که می تواند در زیر آب حرکت کند

آدم مقوایی(بی‌اراده، کسی که هیچ‌کاری نمی‌کند)

 

چشم مالیدن-هوشیار شدن-از غفلت در آمدن

چوب زدن-با چوب تنبیه کردن

خون راه انداختن-نگا. خون به پا کردن

خبرنگاری-کار خبرنگار

ارواح بابات-به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود

خمیازه کشیدن-دهن دره کردن

دلسرد-ناامید-مایوس

تکه پاره کردن-پاره پاره کردن-تکه تکه کردن

تف به روی تو-زهی بی شرم که تویی

 
زمخت-درشت-ناهنجار

تب خال زدن-در آمدن تب خال دور دهان

دست کسی را توی پوست گردو گذاشتن-کسی را گرفتار مشکل و سختی کردن

به نفس نفس افتادن-نفس نفس زدن

 

خبر مرگش-خدا مرگش بدهد

 

دیگ بخار-دستگاه تولید بخار

دلال بازی-به شیوه دلالان از راه مبالغه و دروغ کاری را بزرگ جلوه دادن-واسطه گری

پِندِر-لوازم فرسوده و ناچیز و کم بها

خر کسی را نعل کردن-رشوه دادن-سبیل کسی را چرب کردن-راضی کردن

دست و پای خود را جمع کردن-ترسیدن و مواظب گفتار و کردار خود شدن
بغل زدن-زیر بازو گرفتن
بز بگیر-کسی که همیشه به دنبال جنس ارزان یا معاملات پر سود است

دیوان بلخ-جای بی انصافی و ستم رانی

 

زبان باز-کسی که با چرب زبانی به مقصود خود می رسد

دور تا دور-گرداگرد-اطراف

چپ بودن-چپ دست بودن-لوچ بودن-مخالف یودن
آواز کوچه‌باغی(آوازی که جاهل‌ها می‌ خوانند و یکی از گوشه‌های دستگاه شور است)

 

 

بپا-مواظب باش-متوجه باش

 

بلا تکلیف-کاری که معلوم نیست چه باید بشود-کسی که نمی داند چه باید بکند

خوش غیرتی-زیاده غیرت نشان دادن-به طنز یعنی بی غیرتی کردن

جِر دادن-پاره کردن-در مقام تهدید نیز می گویند

حرف کسی شدن با کسی-با کسی مشاجره پیدا کردن
آفتاب کسی به زردی رسیدن-به پایان رسیدن دوران زندگی و یا قدرت و نفوذ کسی

چینی بند زدن-کاسه دوختن-به هم چسباندن تکه های ظروف شکسته

خر خود را راندن-تنها به فکر خود بودن-به کار خود ادامه دادن

اشک تمساح-گریه ی دروغین

ذات نداشتن-ذات کسی خراب بودن

در پسی ماندن-عقب ماندن-موفق نشدن

دو پولی-کالای بی ارزش

رجز خوانی-لاف زنی-دعوی

پاتوغ-محل گرد آمدن

پوزه ی کسی را به خاک مالیدن-کسی را شکست دادن

بوق زدن-اعلام موافقت کردن

چشم دو دو زدن-تکان تکان خوردن چشم
خدا قوت-خدا قوت بدهد-خسته نباشی
تو حرف کسی دویدن-حرف میان حرف آوردن-حرف کسی را قطع کردن

از چشم کسی دیدن(کسی را مسئول چیزی دانستن)

خِر-حنجره-گلو

حکایت-بسیار مهم-چیز عجیب

پینه-وصله-پوست سخت شده

خاکه رو خاکه-پی در پی کاری را انجام دادن یا چیزی را خریدن

تخم حرام-حرام زاده-شرور-شیطان

آش دهن سوزی نبودن(زیاد جالب نبودن، اهمیت زیادی نداشتن)

آب تاختن-پیشاب کردن

رگه-طبقه ای از مواد معدنی در درون خاک

بی در رو-بن بست

اسم درگوشی-نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است

حال نداشتن-مریض بودن-بی حال بودن

آفتاب گرفتن(زیر آفتاب خوابیدن)

جر و بحث کردن-مجادله را به درازا کشاندن

احدالناس(کسی، فردی)

تزریقات چی-کسی که کارش تزریق آمپول است

درمالی-مالیدن آتش روی حقه ی وافور برای کشیدن بقایای تریاک

خشکه بار-نگا. خشکبار
بی نمک-نچسب-لوس-ننر-بد ریخت-بدون ملاحت
چشه ؟-او را چه شده ؟

بی تفاوت-بی اعتنا
پینه بسته-دارای پینه-کبره بسته
دماغ چاقی-احوال پرسی

زار و نزار-زرد و ناتوان-بد حال و بیمار

انگشتر پا(چیز بی‌ارزش)

خوش خیال-آن که به دل بد راه نمی دهد-بی خیال
از دیوار مردم بالا رفتن(دزدی کردن)

خیکی-آدم چاق و فربه

دو پهلو-دارای ابهام-کنایه دار

دانگ-یک ششم-سهم-قسمت

حال و احوال کردن-سلام و احوال پرسی کردن

تیک تیک-صدای جنبش عقربه ی ساعت

 

حساب باز کردن-افتتاح حساب بانکی

 

حرف های صد تا یک قاز-حرف های بی ارزش و بی معنی

چرک و خون-چرک آلوده به خون

 

 
دلگرمی-اطمینان خاطر-امیدواری
تیغ کش-چاقوکش حرفه ای-لات و جاهل

دست به گردن-در حال معاشقه-سریع الوصول

بَرج-خرج های خارج از خانه

رنگ و رو-آب و رنگ-جلا و درخشندگی
ریزه کار-باریک بین-دقیق-زیرک

 

خشتک-وسط درز دو پا در شلوار
در تنور چوبی نان پختن-خیال خام در سر داشتن-کار ناشدنی انجام دادن

ادا در آوردن-مسخرگی کردن-تظاهر کردن-تقلید کردن

چار طاق-به طور کامل

پاتیل-دیگ بزرگ مسی-مست مست

حمله کردن-یورش بردن

جواب سربالا-جواب منفی-جواب طفره آمیز

خودتراش-تیغی که می توان تیغه ی آن را عوض کزد
زود رنج-نازک دل-حساس

چُلمن-پخمه-کسی که زود گول می خورد

ای والله گفتن-به برتری کسی بر خود اقرار کردن

خشک-بدون انعطاف-بی عاطفه-خشن

 
بغل دست-کنار دست-پهلوی دست

بوسیدن و به تاقچه گذاشتن-ترک گفتن-کنار گذاشتن

رو شویی-ظرف یا دستگاهی که برای شستن دست و صورت نصب می کنند

پُر کار-فعال-با پشتکار