بهترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 317

ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)

آبی از کسی گرم نشدن-بهره‌ای از کسی نبردن

ابنه‌ای-کسی که با شوخی‌های زشت و حرکات جلف وسیله‌ی آزار خود را فراهم می‌آورد

دور تا دور-گرداگرد-اطراف

 

دور چیزی را قلم گرفتن-چیزی را ترک کردن-کنار نهادن

حاضری-غذایی که پختن نمی خواهد و به سرعت آماده می شود

تپه ماهور-زمین ناهموار

تق و توق-سر و صدای کار یا حرکت

تو نخ کسی یا چیزی بودن یا رفتن-کسی یا چیزی را پاییدن و زیر نظر داشتن

رفته رفته-کم کم-خرد خرد-یواش یواش

جا آمدن حواس-به هوش آمدن

بپا-مواظب باش-متوجه باش

در تاریکی روشنایی را پاییدن-به طور نهانی مراقب کسی یا چیزی بودن

دل پیچه-دل درد-فشار آمدن به معده و روده بر اثر بیماری های گوارشی

دوا شور کردن-شستن فرش با دوا

دو پشته سوار شدن-دو نفری بر ستور یا وسیله ی نقلیه سوار شدن
آستین افشاندن(رقصیدن، انکارنمودن، انعام دادن)

زیر سبیل در کردن-به روی خود نیاوردن-درگذشتن

خرج راه-هزینه ی سفر

پینه بسته-دارای پینه-کبره بسته
دل را آب کردن-سخت آرزومند کردن-مشتاق کردن

پنبه شدن رشته-باطل و بی هوده شدن کار

بشکن زدن ی-برآوردن صدای انگشتان به هنگام شاد

برخورد کردن به رگ غیرت کسی-ناگوار آمدن حرفی یا کاری-گران آمدن-احساس اهانت کردن

آتش‌پاره-شوخ و شنگ-فرز و چالاک-کرم شبتاب

ازراه‌نرسیده(در همان لحظه‌ی رسیدن، به مجرد ورود)

افندی پیزی(به‌ظاهر شجاع و در واقع ترسو، پهلوان پنبه)

از زیر بته عمل آمدن-خانواده و اصل و نسبی نداشتن

اختر شمردن(شب‌بیداری)

دراز به دراز-تعبیری برای کسی که مدتی دراز خوابیده است

 

پیزی-مقعد-نیروی مقاومت و پشتکار

رودرواسی-رودربایستی

 

اخم و تخم-ترش‌رویی-کج‌خلقی

 

خالی خالی-بدون چیز دیگری

از خجالت کسی در آمدن(محبت کسی را جبران کردن)
آش همان آش و کاسه همان کاسه-چیزی تغییر نکرده

خاکه رو خاکه-پی در پی کاری را انجام دادن یا چیزی را خریدن

دختر خانم-خطابی احترام آمیز برای دختران

چروک-چین و شکن

جاپایی برای خود باز کردن-خود را به جایی بند کردن

ختنه سوران-جشنی که به هنگام ختنه کردن نوزاد پسر بر پا می کنند

چله ی بزرگ-چهل روز میان هفتم دی ماه و شانزدهم بهمن

 

بسم الله-جمله ای که هنگام آغاز به کاری و یا به هنگام تعجب و حیرت می گویند-بفرمائید ! این گوی و این میدان

آمپر کسی بالا رفتن-از کوره در رفتن

دست به چماق-چماق در دست-آماده ی چماق زدن

بند دل پاره شدن-بسیار ترسیدن-به وحشت افتادن

حکایت-بسیار مهم-چیز عجیب
آهوی شیرافکن(چشم محبوب)
حق نشناس-نا سپاس

آکله فرنگی-سیفلیس

 

خام سوخته-از درون ناپخته-از بیرون برشته

پرت و پلا-تار و مار-پراکنده-بی معنی-مزخرف

اشتر گربه-چیزهای نامتناسب با هم

حَب-قرص

چلو چو انداز-شایعه پخش کن

آمد نیامد داشتن-روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست

رو دست خوردن-فریب خوردن-خام شدن

افت کردن-کاهش یافتن-کم شدن

پدر مادر دار-نجیب-اصیل-آبرومند و خوب

از تک و تا نینداختن خود(از رو نرفتن، جا نزدن، خود را نباختن)

از خنده روده بر شدن-از شدت خنده بی‌حال شدن

توگوشی حرف زدن-نجوا کردن-تنگ گوش کسی حرف زدن

راست رفتن-مستقیم رفتن-بدون دردسر رفتن

 

دست ِ بالا گرفتن-حدکثر را فرض کردن

براه-سازگار-اهل سازش-با گذشت

دانشگاه-محل آموزش دانش و فلسفه و هنر

تِرمال کردن-خراب کاری کردن-کثافت کاری کردن-گُه مال کردن

روغنی-آلوده به روغن

دَم کردن-ریختن آب جوش روی چای و مانند آن و حرارت دادن آن ها-گذاشتن برنج جوشانده بر روی آتش تا آب آن بخار شود

دزد بازار-پر هرج و مرج-جایی که در آن دزدی زیاد می شود-جای بی قانون

ته خوار-بچه باز

دال به دال-پشت سر هم

پِشک-نرمی و پرده های بینی

پنبه ی کسی را زدن-کسی را افشا و بی اعتبار کردن

بد و بیراه-ناسزا-حرف زشت-گفته ی رکیک-متلک
بُز ِ گَر-بزی که بیماریِ گَری

از سرما چاقو دسته کردن-به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن

دست بر قضا-از قضا-به طور غیر منتظره-ناگهان

دست بالا را گرفتن-حداکثر را فرض کردن

 

این دنده آن دنده شدن(این پهلو آن پهلو شدن)

 

تکان نخوردن آب از آب- آب از آب تکان نخوردن

دل کندن-دست کشیدن-رها کردن

تو دلی-بره ای که هنوز زاده نشده و آن را از شکم مادرش درآورند

رو انداز-لحاف

 

دو قلو-دو بچه ی همزاد

آواز خر در چمن(آواز ناخوش و گوش‌خراش)

بومی-محلی-اهل همان سرزمین

پس افتاده-بچه ی کسی

پی جوری کردن-پی جویی کردن-دنبال نمودن
دو پهلو-دارای ابهام-کنایه دار

حکیم فرموده-فرمان قاطع و لازم الاجرا

آخرین تحویل(قیامت)

چای نیک-قوری و کتری چای

 

پشت کار داشتن-داشتن نیرویی که انسان را به پایان دادن کار وا می دارد

تو دلی-بره ای که هنوز زاده نشده و آن را از شکم مادرش درآورند

 

 

دو لا-دو لایه-دو تا-خمیده

راه بردن-بلد بودن-دانستن-اداره کردن-سامان دادن

از آب روغن گرفتن-از هر اتفاقی بهره برداشتن

دستی-به عمد-از روی تعمد

 

چَکی-وزن نکرده-یک جا

دست آخر-سرانجام-آخر سر-آخر کاری

آبکش کردن-سوراخ سوراخ کردن

دَم دار-هوای گرم و پر رطوبت

انداختن-فروختن جنس بنجل و ارزان به بهای گران-درست کردن

دیگ بخار-دستگاه تولید بخار

پیچاندن کسی-کسی را گرفتار درد سر کردن-کسی را سوال پیچ کردن

داد کشیدن-عصبانیت و خشم نشان دادن

دار و دسته راه انداختن-برانگیختن یاران و طرفداران-ترتیب دادن گروه هواداران

چاچول بازی-حقه بازی-هوچی گری-لاف زنی

به تیر غیب گرفتار شدن-دچار حادثه ی ناگهانی شدن-ناگهانی فوت کردن

 
به حرف آوردن کسی-کسی را به سخن گفتن واداشتن

حشر و نشر داشتن-نشست و برخاست داشتن دوستی و رفت و آمد داشتن
پینه زدن-وصله کردن
زبان بندان کردن-دهان همه را با ایجاد وحشت بستن و سپس چاپیدن

چس گره زدن-نهایت خست به خرج دادن

 

دستمال کاغذی-قطعات کوچک کاغد که به جای دستمال پارچه ای به کار می برند

خیال کسی را راحت کردن-موجب اطمینان خاطر کسی شدن-به کسی جواب رد دادن

بای بسم الله-اول کاری-آغاز چیزی

خانه بستن-در بازی نرد دو مهره را در یک خانه قرار دادن تا حریف نتواند در آن جا بنشیند
ارواح بابات-به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود

چشمداشت-توقع-انتظار

پته ی کسی را روی آب انداختن-راز کسی را فاش کردن-کسی را رسوا کردن

پوست کنده-رک و بی پرده
تو حرف کسی دویدن-حرف میان حرف آوردن-حرف کسی را قطع کردن

اکبیری(زشت، بی‌ریخت)
الحق(به‌راستی، حقیقتن)

از بیخ(یکسره، به‌کلی، کاملن)

زبان درازی-گستاخی در سخن گفتن-عمل آدم زبان دراز

حرف روی حرف کسی آوزدن-برخلاف حرف کسی چیزی گفتن-با حرف کسی مخالفت کردن

تو سری زدن-تحمیل عقیده با دشنام و اهانت

بیخ پیداکردن کار-گره افتادن در کار-دشوار شدن کار

 

خیابان گز کردن-ول گشتن

تلیت-نان خیسانده در غذای آبکی

چوب کاری کردن-از کسی پذیرایی زیاد کردن-به کسی محبت بسیار کردن-کتک زدن بیش از حد

آستین تر داشتن(بسیار گریه کردن)

دمدمی مزاج-دمدمی

با آب و تاب-با شرح و تفصیل

انکر منکر(بسیار زشت و بدترکیب)

دَم ِ پَر کسی رفتن-نزدیک کسی رفتن-به کسی پناه بردن

دست به سینه-آماده ی فرمان-در نهایت ادب و احترام

 

از بن دندان(از ته دل، با میل و رغبت)

خط زدن-با خط کشیدن روی چیزی آن را باطل کردن
از چشم افتادن-مورد بی مهری قرار گرفتن-بی‌اعتبار شدن

 

چشم نداشتن برای دیدن کسی-تحمل نکردن کسی-از کسی بدش آمدن
خوراک-مصرف یک دوره ی معین

از دست دادن(گم کردن)

چشم برداشتن-زضا دادن-قبول کردن

از دهان در رفتن(پریدن حرفی از دهان، بدون پیش‌بینی سخن راندن)

آب شدن-شرمنده شدن-رفتن آبرو-به فروش رفتن کالا
تفنگ کمر شکن-تفنگی که از قنداق خم می شود

پسکرایه-بخشی از کرایه ی حمل که در مقصد دریافت می شود

خانم-زن بدکاره-هرزه

حساب بردن-پروا داشتن-اطاعت کردن

دست انداختن-ریشخند کردن-مسخره کردن

جیره-سهم معین

جن زدگی-دیوانه شدن-از حال طبیعی خارج شدن
آب لمبو(چلانده‌شده، فشرده)
چار میخ کشیدن-سخت اذیت و آزار کردن

چشم و گوش باز-کسی که همه چیز را می فهمد-آگاه و با تجربه

بته مرده-بی اصل و نسب-بی کس و کار

رگ خود را زدن-به حق خود قانع بودن-ادعای زیاد نداشتن
اُق گرفتن-حالت تهوع پیدا کردن

چشم چپ به کسی انداختن-دشمنی کردن با کسی

 

دله کاری-پرداختن به کارهای پست و کم درآمد

تحویل گرفتن-به کسی احترام گذاشتن-از کسی پذیرایی کردن

 

پیش پرده-نمایشی کوتاه پیش از آغاز نمایش اصلی

آتشِ بسته-طلا

 

چاک پشت-اسبی که در کمر خود فرورفتگی دارد و شانه و کفلش برآمده است

توی پیاز خوابانیدن-برای فرصت لازم نگاه داشتن

بد آب و رنگ-نازیبا-بی رونق-بی جلوه

داغ باطل زدن-از کار انداختن-از رونق و رواج انداختن

آش و لاش(به‌کلی متلاشی‌شده، له‌ولورده)

دخیل بستن-بستن پارچه ای به ضریح یا سقاخانه به نیت برآمدن حاجتی

آغا‌پنبه-زن بسیار سفیدرو-عروسک پنبه‌ای

چرکمرد شدن-آن قدر چرک که با شستن هم چرک نرود

زن و بچه دار-کسی که زن و فرزند دارد

جل و پلاس-اثاثیه ی ناچیز و کم بها
ای والله-در مقام تایید و اعتراف به برتری کسی گفته می‌شود-آری به خدا

از صدقۀ سرِ(از عنایت و لطفِ)

به گند کشیدن-جایی یا کاری را خراب کردن-به لجن کشیدن-بی اعتبار کردن

دمبل و دیمبو-صدای دایره و دمبک-صدای بزن و بکوب
حرف خود را به کرسی نشاندن-نظر خور را به کسی قبولاندن یا تحمیل کردن

جلز-نگا. جز

از جا در رفتن(کنترل خود را ناگهان از دست دادن، ناگهان خشمگین شدن)

از سرما چاقو دسته کردن(به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن)
تشریف داشتن-حضور داشتن

ریش سفید-مرد سالخورده و محترم

دست به دست دادن-دست عروس را در دست داماد گذاشتن

آبِ خشک(آب بسته)

چار دیواری-خانه

زپرتی-چیز یا شخص ناتوان-زوار در رفته-بی زور

آفتاب‌رو-جایی که آفتاب بر آن بتابد

به جوش آوردن خون کسی-کسی را به اوج عصبانیت رساندن
حرام کردن-تلف کردن-از میان بردن نتیجه و فایده
 

 

از زیر بته عمل آمدن(خانواده و اصل و نسبی نداشتن)

 

چشم چپ به کسی انداختن-دشمنی کردن با کسی

خایه ی چپ کسی بودن-به تمسخر: نزد کسی اعتبار و احترام داشتن

 

دل پیچه-دل درد-فشار آمدن به معده و روده بر اثر بیماری های گوارشی

 

جیز شدن-سوختن در زبان کودکان

جِرِ ِنگ جِرِ ِنگ-صدای برخورد چیزهای فلزی

به هم خوردن حال-استفراغ کردن-بالا آوردن

زاغ و زوغ-فرزندان خردسال-نق-غر و لند

پف زدن-ورم کردن-بالا آمدن

تزریقات چی-کسی که کارش تزریق آمپول است
دور از شما ب-لانسبت

بزرگداشت-احترام-تکریم

آب شیراز-شراب

خوش وعده-آن که به وعده اش وفا می کند

دست به کیسه شدن-آماده ی پرداخت پول شدن

انداختنی(جنس نامرغوب)

 

تر دست-ماهر-شعبده باز

به آتش کسی سوختن-به مکافات خطای دیگری مجازات دیدن

از چیزی گلی چیدن-از چیزی بهره بردن

بد حرف-کسی که پیوسته حرف های زشت می زند

دوام آوردن-استقامت کردن
 

درب و داغان-خرد و متلاشی-پریشان

جان به جان کسی کردن-محبت بی اندازه به کسی کردن

از ترس مار توی دهان اژدها رفتن-از باران به ناودان پناه آوردن

خبرکشی کردن-سخن چینی کردن

خود را به موش مردگی زدن-خود را ناتوان

دست خالی بودن-تهی دست بودن-بی چیز بودن

راسته بازار-بازار راست و مستقیم

 

زیر دین رفتن-قرض دار شدن-مدیون شدن

ترقه فرنگی-بچه ی شرور

 

راه و چاه را شناختن-دشواری های کار و زندگی را شناختن

خون گرفته-آن که قتلی کرده و نگرانی آن او را از حال عادی خارج کرده است

 

بخار-توانایی-شایستگی

جریحه دار شدن-زخمی شدن-دل شکسته شدن-رنجیده شدن

برو برو داشتن-دارای مال و قدرت بودن-مورد توجه بودن- بر و بیا داشتن

آش کشک خاله-کار ناگزیر-تکلیفی که بر عهده‌ی کسی باشد

به گُه خوردن افتادن-با خفت از کرده ی خود پشیمان شدن

به دردسر افتادن-با مشکلی روبرو شدن-به مخمصه ای گرفتار شدن
اجاق(دودمان)

خوشمزه-آدم اهل شوخی-بذله گو

آفتاب لب بام-پیری نزدیک به مرگ

زه کشی-خشکاندن باتلاق از طریق کندن نهری برای حریان دادن آب راکد باتلاق به آن
بیلاخ نشان دادن-حرف طرف را باور نکردن-شیشکی بستن

بجایی رسیدن-به مقصود رسیدن-مقام یافتن

 
 

چاقوکش-کسی که با چاقو به مردم حمله می کند-آدم شزیر و عربده کش

بی می خمار بودن-نخورده مست بودن-برای انجام کاری آمادگی بسیار داشتن

رد زدن-رد پای کسی را گرفتن-نشان به جایی بردن
دزد حاضر و بز حاضر-می توان همه چیز را دید و داوری کرد

تخم حرام-حرام زاده-شرور-شیطان

ابتدا به ساکن(ناگهانی، بی‌مقدمه)
در رو-راه خروجی-مخرج-بیرون شد

چار خیابان زدن موی سر-تراشیدن مو به شکل + که برای تنبیه دانش آموران انجام می گرفت

جَر-پیچ و خم راه

دور ریختن-دور انداختن-بیرون ریختن

جریحه دار-زخمی-دل شکسته-رنجیده

دیدن کردن-عیادت کردن-زیارت کردن-ملاقات کردن

دنگ کسی گرفتن-هوس نابه جا کردن برای انجام کاری-تصمیم ناگهانی برای کاری گرفتن

روده درازی کردن-پر حرفی کردن-وراجی کردن

جد و آباد کسی را گفتن-آبا و اجداد کسی را دشنام دادن

چهار عمل اصلی-جمع و تفریق و ضرب و تقسیم

چوروک خوردن-چین برداشتن

آتش زیر پا داشتن-بی‌قرار بودن

 

جَر-پیچ و خم راه

زیر نویس-پادداشت پایین صفحه-پا نویس-نوشته ی زیر فیلم

تخته گاز-با سرعت تمام راندن اتومبیل

دانه کردن-دانه های میوه ای را جدا کردن-پراکنده کردن

تنگاب آمدن-به جان آمدن

چاقالو-چاق-فربه

تنبان درآر-بی حیا-دریده
بازرس-مامور بررسی و کنترل
اشک تلخ-شراب-اشک عاشق
پاتیل-دیگ بزرگ مسی-مست مست

از دماغ کسی در آمدن-شادی و نشاطی را با اندوه و رنج تاوان دادن

 
آقادایی را جنباندن(حرکتی به خود دادن)
از خیر چیزی گذشتن-از چیزی صرفنظر کردن

جرات کردن-گستاخی کردن-دلیری کردن

زیر رکاب کشیدن کسی-کسی را مطیع و تابع ساختن
برو برو داشتن-دارای مال و قدرت بودن-مورد توجه بودن- بر و بیا داشتن

پنجول زدن-با ناخن های دست روی تن کسی را خراش دادن
چاله خر کُشی-یکی از گودهای تهران که پناهگاه مردم فقیر و بی نوا بود

بَده شدن-از چشم افتادن-بد جلوه کردن

خانه خراب-بدبخت شده-بی چیز شده-زیان دیده

 

دزد زدن-مورد دزدی قرار گرفتن

دادار دودور-عِرض و ناموس زن-آلت تناسلی مرد-هارت و پورت

تُف کار-بچه باز
اسیر خاک-مرده-تن‌پرور

چشم و دل دویدن-چشم چرانی کردن-هوس رانی کردن

چلک بازی-بازی الک دولک

چته ؟-تو را چه می شود ؟

تمام وقت-شامل تمام ساعت های کار

چله داری کردن-مراسم عزای چهلم کسی را به پا داشتن

رک و راست-صاف و پوست کنده-صریح

خیال کسی را راحت کردن-موجب اطمینان خاطر کسی شدن-به کسی جواب رد دادن

راست شدن-رو به راه شدن

باز و ولنگ-گل و گشاد-بی نظم و ترتیب

آب اندام-زیبا تن و خوش‌رو

جگر پاره-فرزند-جگر گوشه

دو سره بار کردن-از دو جا سود بردن-دو لپی خوردن

ژاندارمری-نهادی که عهده دار حفظ نظم و قانون در بیرون از منطقه های شهری است

 
آپارتی(زن بی‌حیا و بدزبان، سلیطه، پاچه‌ورمالیده)

بلغمی مزاج-آدم خونسرد و اخمو

زن بردن-همسر گرفتن مرد

 

چراغ پیه سوز-چراغی فتیله ای که سوخت آن از پیه بود

درب و داغان شدن

چربیدن-برتر بودن-پیش بودن

 

دو به هم زنی-دو به هم اندازی

چلو کباب-غذایی مرکب از چلو و کباب

چشم زهره گرفتن-ترسانیدن

دمدمی مزاج-دمدمی

حنای کسی رنگ نداشتن-اعتبار نداشتن-دارای نفوذ نبودن

پیچه-نقابی که در گذشته زنان بر روی می گذاشتند

چشم و دل پاک-کسی که به دیده ی بد به ناموس دیگران نگاه نکند

به نفس نفس افتادن-نفس نفس زدن

خاطر داشتن-به یاد داشتن

چشم و چار کسی را درآوردن-بک کسی کینه ورزیدن

رومیزی-منسوب به میز

آل آروادی-زن سخت بی‌حیا و بد‌رفتار

 

پِهِن پا زدن-بیکاره و ولگرد بودن

پیشکی-جلوتر-از پیش-به طور مساعده

خاتون پنجره-بازیچه ای که کودکان با پنج چوب می سازند

رکاب کش-به تاخت-با سرعت

حرف بَری کردن-سخن چینی کردن-خبرچینی کردن

زردمبو-آدم ضعیف و کم خون-دارای رنگ و روی زرد

در آمدن از جلوی کسی-با کسی مقابله به مثل کردن-در برابر کسی مقاومت کردن

آش شله‌قلمکار(بی‌نظم و قاعده)