کامل ترین مجموعه فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های خودمونی قسمت بیست و یک

ریغ-مواد درون امعا و احشا

ازخداخواسته(آرزومند، مشتاق)

اوستاکار-استادکار-ماهر و مسلط
دروغ به هم بافتن-سر هم کردن-از خود درآوردن

چاق شدن قال-گرم شدن دعوا-اوج گرفتن بگو و مگو

خیس آب شدن-سر تا پا تر شدن

حدس زدن-پنداشتن-گمان کردن

چاک پشت-اسبی که در کمر خود فرورفتگی دارد و شانه و کفلش برآمده است

خوش رقصی کردن-چاپلوسی کردن-خود شیرینی کردن

زبان درازی-گستاخی در سخن گفتن-عمل آدم زبان دراز

ابرو فراخی(خوشدلی، گشاده‌رویی)

ابرو کج کردن(خشم گرفتن)

خوردن بلا به جان-اصابت بلا با جان

زیر سبیل در کردن-به روی خود نیاوردن-درگذشتن

اُزگل(بی‌سروپا، کم شعور و بی‌شخصیت)

پا پیش-گذاشتن پیشقدم شدن-آستین بالا زدن

زهرمار کردن غذا-مانع از خوردن با لذت شدن

حرام شدن-بی فایده شدن-بی نتیجه شدن
 

رو دست کسی گذاشتن خرج-کسی را در خرج انداختن

جریحه دار کردن-زخمی کردن-رنجاندن-دل شکستن

دلقک بازی-مسخره بازی

خشک شدن شیر کسی-به کسی که زیاد حرص می خورد و جوش می زند می گویند

از آب کره گرفتن-از آب روغن گرفتن

رتوش-دستکاری و آرایش عکس

از زیر بته عمل آمدن-خانواده و اصل و نسبی نداشتن

اسباب زحمت(کسی یا چیزی که موجب دردسر و آزار شود)

چَکی-وزن نکرده-یک جا

خمیازه کشیدن-دهن دره کردن

دامن به کمر زدن-آماده شدن-آستین بالا زدن

ذات نداشتن-ذات کسی خراب بودن
 

دست از جان شستن-از جان گذشتن-پروای جان نکردن
ابرو آمدن-عشوه ریختن-غمزه کردن

دنده کشیدن-دنده ی اتوموبیل را پیاپی عوض کردن

آستین افشاندن(رقصیدن، انکارنمودن، انعام دادن)

پایین تنه-از کمر به پایین-قسمت پایین لباس-کنایه از آلت تناسلی
رد کسی را گرفتن-از روی جای پا یا آثار دیگر کسی را دنبال کردن

خود را خراب کردن-خود را کثیف کردن

ترشرویی-بد خویی-اخمو بودن

پا در رکاب-حاضر و آماده

زُل زدن-خیره نگاه کردن

خاک به سر شدن-مصیبت زده شدن-داغ دیدن-از فدر و اعتبار افتادن

آلونک‌نشین(ساکنان حواشی شهرها که در اتاقک‌های آلونک‌وار زندگی می‌کنند)

بر پا-سرپا-استوار-بلند شوید !

رنگ دادن و رنگ گرفتن-رنگ به رنگ شدن

بیا برو-رفت و آمد بسیار-معاشرت فراوان

راستکی-واقعی

تقلا کردن-کوشش زیاد کرد-دست و پا زدن

باب دهان-موافق سلیقه-مطابق میل-خوشایند

رقاص خانه-دشنام گونه ای برای برخی جاها-جاهای بی حساب و کتاب و شلوغ و پلوغ

باد زدن-با ایجاد جریان هوا خنکی یا اشتعال پدید آوردن

دنیا دیده-آزموده-سرد و گرم چشیده

حکیم جواب کرده-یتیم

چشم و دل پاک-کسی که به دیده ی بد به ناموس دیگران نگاه نکند

چوری-جوجه ی تازه از تخم درآمده

آب لمبو-چلانده‌شده-فشرده

آب آتش زده-اشک

زیش ریش شدن دل-سخت ناراحت شدن-به گریه افتادن و از حال رفتن

ابرو تابیدن(گره بر ابرو افکندن)

دست نشانده-زیر دست-مطیع-فرمان بردار

خوش جنس-خوش باطن-سلیم النفس
الف شدن اسب(هر دو پا بلند کردن اسب)

حق شناسی-سپاس گزاری

دربند چیزی بودن-در خیال چیزی بودن

پاری ها-برخی-دسته ای از مردم

جفت جنین-جفت نوزاد که پرده و غشای دور جنین است

چای صافی-نگا. چای صاف کن

خروار-کنایه از مقدار زیاد

تن زدن-سرپیچیدن-نپذیرفتن
اَجق وَجق-چیزی با رنگ‌های تند و زننده-دارای ترکیب ناهماهنگ

چُس افاده-افاده ی بی جا

چاروادار-کسی که چهار پا را کرایه می دهد-آدم بی اصل و بی تربیت

بسیار دلواپس و نگران بودن
ازخداخواسته-آرزومند-مشتاق

دور پرواز-پرواز کننده تا فاصله های بسیار

آتشِ بسته(طلا)

جفت گیری کردن-جماع کردن حیوانات

تخت-آسوده-رضایت بخش-صاف و هموار

 
چپ و راست کردن-زیر و رو کردن-مشت باران کردن

حال آوردن جگر-بریدن صفرای جگر با چیزهای ترش مزه

خوش حساب-خوش معامله-آن که بدهی خود را به هنگام بپردازد

آیینه‌ی اسکندری(آفتاب)

بی اختیار-بدون اراده و تصمیم

از بر بودن-مطلبی را در حافظه داشتن

رنگ نداشتن حنای کسی-اعتباری نداشتن حرف یا عمل کسی

حساب کسی را رسیدن-از کسی انتقام گرفتن-کار کسی را ساختن
چل ستون-شبستان مسجد

اقل‌کم(دست‌کم، لااقل)

دراز کش-افتاده-خوابیده

 

دق کُش کردن-سبب مردن کسی از غم و اندوه شدن

ابنه‌ای(کسی که با شوخی‌های زشت و حرکات جلف وسیله‌ی آزار خود را فراهم می‌آورد)

آقایی فرمودن-لطف کردن-محبت کردن

آب آتش زده-اشک

زبان گرفتن-کسی را با زبان خوش آرام کردن

حالا حالاها-مدت دراز

اهل آن کار (کار بد)

الف شدن اسب(هر دو پا بلند کردن اسب)

بی نمک-نچسب-لوس-ننر-بد ریخت-بدون ملاحت

خنسی-گرفتاری-تنگدستی

ته ریش-ریش اندک

استخوان‌فروش(ستایشگر آبا و اجداد)

 

این هلو این هم گلو(مثل آب خوردن، انجام این کار بسیار آسان است)
چله نشستن-بیرون نیامدن از خانه-خانه نشین شدن

بد ذات-بد نهاد-بد گوهر-بد جنس-خبیث

خفه خون گرفتن-دم بر نیاوردن-ساکت شدن
دهنه سرخود-بی بند و بار

اتیکت(برچسب، آداب و رسوم، قاعده)

حال آوردن-به هوش آوردن-از ناراحتی بیرون آوردن-کتک زدن

اختر- گذری-دیدار کوتاه-سرپایی

بالای منبر رفتن پشت سر کسی-از کسی غیبت کردن-پشت سر کسی بد و بیراه گفتن

ریش بابا-نوعی انگور درشت دانه

چوب به سوراخ زنبور کردن-شوراندن و تحریک کردن عده ای

الحق-به‌راستی-حقیقتن

دخل داشتن-ربط داشتن-مربوط بودن

تپه گذاشتن-بول کردن

به گوش خر یاسین خواندن-بی اعتنایی کردن به حرف و نصیحت- از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن

 

دل قرصی دادن-اطمینان خاطر دادن

رد پا-جای پا-اثر

چهار چشم-عینکی-بسیار مشتاق-منتظر-مراقب
به دل خود صابون مالیدن-به خود وعده ی خوش دادن

چانه کردن-تقسیم کردن خمیر نان به گلوله های مساوی
خواب و بیداری-در حالت بین بیداری و خواب

دستک دمبک-بهانه-دستاویز-پاپوش

پوست کلفت-سخت جان-مقاوم

چرت کسی پاره شدن-ناگهان از خواب پریدن

روی کسی نشدن-خجالت کشیدن

دانشگاه-محل آموزش دانش و فلسفه و هنر

راه بلد-راهنما-آن که راه را خوب می شناسد

دقه-دقیقه

از جا در رفتن-کنترل خود را ناگهان از دست دادن-ناگهان خشمگین شدن

چوب پا-دو چوب بلند که پا در میان آن ها کنند و با آن ها راه روند

خاله ی خر عمه ی گاو-بسیار نفهم-از اصل و نسب نادان

ریغماسی-ضعیف و مردنی-مریض و کم مقاومت

دَمَر-دراز کشیده روی سینه و شکم

چشم غره رفتن-نگاه خشم آلود کردن

پایان نامه-رساله ی پایان تحصیل
پا انداختن-واسطه گری کردن-کارچاق کردن به ویژه در امور غیر اخلاقی

رفع و رجوع کردن-حل کردن-فیصله دادن

زیگزاک رفتن-به چپ و راست پیچیدن-مستقیم نرفتن

برخورد-بهم خوردن-تصادف

پشتک چار کش-نوعی بازی که کسی خم شده و کسی از پشت بر کمر او می جهد-جفتک چارکش

زیش ریش شدن دل-سخت ناراحت شدن-به گریه افتادن و از حال رفتن

زمانه بازی کردن-با زبان بازی و چاپلوسی رفتار کردن
چای خانه-محلی که وسایل چای را در آن جا می گذارند-قهوه خانه
پرواربندی-پرورش گاو گوسفند برای سر بریدن

دانه دانه شدن-دانه ها از یکدیگر جدا شدن

 

تو نخ کسی یا چیزی بودن یا رفتن-کسی یا چیزی را پاییدن و زیر نظر داشتن

چشم مالیدن-هوشیار شدن-از غفلت در آمدن

آش آلو کردن(خجالت‌زده کردن، کنفت کردن، سکه‌ی یک پول کردن)

آپارتی-زن بی‌حیا و بدزبان-سلیطه-پاچه‌ورمالیده

 

چپو-غارت-تاراج

پر و پا داشتن-پایه و اساس داشتن
جز زدن-ناله و زاری کردن

خوش صحبت-شیرین زبان-خوش کلام

زاییدن گاو کسی-به دردسر بزرگی گرفتار آمدن

چل پله-آب انباری که دارای چهل پله است

خوش دست-خوش پنجه-خوش نواز-آن که در بازی شانس می آوزد

از آب درآوردن(عمل آوردن، انجام دادن)
پا در رکاب-حاضر و آماده
پا بَد-بد قدم

داد و قال-داد و فریاد-قیل و قال

رودربایستی داشتن-ملاحظه کردن-پروا داشتن

پول پول شدن-شکسته شدن ظرف چینی به تکه های کوچک

تن در دادن-به کاری حاضر شدن-انجام کاری را پذیرفتن

 

دزدکی-پنهانی-یواشکی-مخفیانه

چلو چو انداز-شایعه پخش کن

از منبر پایین آمدن-از پرچانگی دست برداشتن-سخن را به پایان آوردن

خرچه-در مقام توهین به بچه می گویند

زبان درازی کردن-با گستاخی و بی ادبی خارج از حد خود سخن گفتن
چوب خوردن-تنبیه شدن

تفنگ کمر شکن-تفنگی که از قنداق خم می شود

دست پاچگی-شتاب زدگی-اضطراب

دست و پا توی هم رفتن-بی پول شدن-گرفتاری مالی پیدا کردن

از خدا خواستن-در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است

جو گندمی-مویی که تک تک سفید شده است-موی سیاه و سفید
استخوان‌دار(محکم، بااراده)
 

خدا نکرده-امیدوار این طور نباشد

از دست برآمدن-ممکن و شدنی بودن-از عهده بر آمدن

آفتاب‌نشین کردن کسی(کسی را از هستی ساقط کردن، خانه‌خراب کردن)

خیار شور-خیار سبز که مدتی در آب نمک بخوابانند

 

چرخ کار-کسی که با چرخ خیاطی کار و زندگی می کند

ز ِق ز ِق-گریه ی بریده بریده ی بچه

اتوکشیده(با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب)

جایی-مستراح-توالت
از پشت خنجر زدن-به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای در آوردن

زیر جلد کسی رفتن-کسی را فریب دادن-اغفال کردن

پیش بودن-جلو بودن-برتری داشتن

بیرون رفتن-به توالت رفتن

دَم ِ قیچی-بریده ها و ریزه های پارچه

پسکرایه-بخشی از کرایه ی حمل که در مقصد دریافت می شود

جای مهر گذاشتن-چیزی را به عمد در جایی گذاشتن تا به آن بهانه دوباره به آن جا آمدن

استخوان‌بندی(درست کردن انگاره و طرح)

چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن

آتش‌پاره(شوخ و شنگ، فرز و چالاک، کرم شبتاب)

باد به پشت کسی خوردن-بر اثر بیکاری تنبل و تن پرور شدن

تاکسی سرویس-نوعی تاکسی که در مسیر ویژه ای رفت و آمد می کند

آن روی کسی بالا آمدن(خشمگین شدن)

زاغ گرفتن-مسخره کردن-شیشکی بستن
به عرصه رسیدن-به سن پختگی رسیدن-بزرگ شدن

به خورد کسی دادن-به زور به کسی خوراندن-به کسی قالب کردن

زیر چاق بودن-برای کاری آماده بودن-کاری را بلد بودن

جرات دادن-دل دادن-دلیر کردن

افتادن توی هچل-گرفتار دردسر و ناراحتی شدن
در رفتن تلنگ-باد صدادار در کردن-کنایه از ضعیف و ناتوان شدن

 

انداختن پشت گوش-سهل‌انگاری کردن-دیر انجام دادن-کوتاهی کردن
از دست برآمدن-ممکن و شدنی بودن-از عهده بر آمدن
پالان کسی کج بودن-پاکدامن نبودن-ناپارسا بودن

 
باعث و بانی-عامل-محرک-سبب-حامی

خون راه انداختن-نگا. خون به پا کردن

حقه به کار بردن-کسی را فریب دادن

آواز کوچه‌باغی(آوازی که جاهل‌ها می‌ خوانند و یکی از گوشه‌های دستگاه شور است)

 

آب نمک زدن(با شیرین زبانی گفتن)

خاله قدومه-نگا. خاله سوسکه

دست علی به همراه-علی یارت باد

 
کسی را اذیت و آزار کردن
زدن برای کسی-پشت سر کسی بدگویی کردن-مورد بدبینی قرار دادن

دُم در آوردن-گستاخ شدن-پر رو شدن-جرات یافتن

پا رکابی-شاگر شوفر اتوبوس

رنگ دادن و رنگ گرفتن-رنگ به رنگ شدن

اشکال‌تراشی(ایرادگیری، گره در کار اندازی)

 

ته و توی چیزی را در آوردن-درباره ی چیزی تحقیق کردن

چادر درانی-جلوگیری از رفتن زن مهمان
جان کسی به نانش بسته بودن-بسیار خسیس بودن که حاضر باشد جان بدهد نان ندهد
چوب خط-چوبی که پس از هر بار بردن کالا روی آن خطی می کشیدند تا بعد شمارش کنند

تعارف شاه عبدالعظیمی-تعارف زبانی و غیرجدی

اتوکشیده-با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب

اقل‌کم-دست‌کم-لااقل

زیر پوست کسی آب رفتن-چاق شدن-ثروتمند شدن

چمباتمه-حالت روی دو پا نشستن و زانوان را بغل کردن

ذوق زده-بسیار خوش حال
دست به دست گشتن-هر از گاهی نزد کسی بودن-از دستی به دست دیگری رفتن

برخوردن به کسی ،-به نطر کسی ناپسند آمدن-به کسی گران آمدن-احساس اهانت کردن-با کسی دیدار کردن
باد هوا خوردن-درماندگی و فقر کامل داشتن
جیغ زدن-فریاد کشیدن-داد زدن

 
تَک-بی نظیر-مفرد-تنها

از جلوی کسی در آمدن-در برابر کسی مقاومت کردن

 

چشم چرانی-هرزه نگاهی-به رن و دختر مردم نگاه کردن

ار زبان کسی-از قول کسی
زمین گیر شدن-ناتوان شدن از پیری یا بیماری

اوا خواهر(مرد زن‌نما، مردی که علائق زنانه دارد)

چای قندپهلو-نگا. چای دیشلمه

 

ازرق شامی-اخمو-ترشرو

آنکادر کردن(اصطلاحی در ارتش برای جمع‌کردن رختخواب)

ریش کسی را در دست داشتن-از کسی نقطه ی ضعف در دست داشتن-از کسی گروی در دست داشتن

اهل بیت-اهل خانه-خانواده

جِغله-آدم کوچک و ریزاندام ولی زرنگ و ناقلا

تازه وارد-کسی که تازه وارد شده است
 

زار-کوتاه شده ی زایر

حاجی-به زیارت مکه رفته-نوعی خطاب عام

بساط-جایی در کنار خیابان که دستفروشان کالاهای خود را عرضه می کنند

پوست سگ به روی خود کشیدن-بی شرمی را به نهایت رساندن

خرت و پرت-اثاثه ی کم بها-خرده ریزه

داد سحن دادن-سخن رانی کردن-پر حرفی کردن-حق مطلب را ادا کردن

پخمه-بی عرضه-خجالتی-ترسو

زیر پای کسی را خالی کردن-زیر پای کسی را جارو کردن

آتش‌پاره(شوخ و شنگ، فرز و چالاک، کرم شبتاب)

(نزد کسبه) نخستین فروش بامداد

خوش ذوق-خوش سلیقه-خوش مشرب

 

خاله خرسه-دوست نادان

زیر سر داشتن-آماده شدن

دختراندر-نادختری-دختری که از شوهر یا زن دیگری باشد

روبند شدن-با رودربایستی ناگزیر به انجام کاری شدن

حساب کردن-پرداختن خرج

پُر توپ-خشمگین

به یک پول سیاه نیارزیدن- به لعنت خدا نیارزیدن

خجالت زده شدن-شرمسار شدن-شرمنده شدن

چل زن-زن کوتاه قد
پس انداز کردن-پول کنار گذاشتن-صرفه جویی کردن
خدمت کردن-دوره ی سربازی را طی کردن
اسباب زحمت-کسی یا چیزی که موجب دردسر و آزار شود

آفتابه خرج لحیم(بیشتر بودن هزینه‌ی تعمیر چیزی از بهای نو آن)

خاک و خُل-گرد و غبار-آشغال

رفت و روب-جارو و پارو-خانه تکانی-تمیز کردن منزل

تار و تنبور-همه گونه آلات نوازندگی

آفتاب گرفتن-زیر آفتاب خوابیدن

دم گاو به دست آوردن-قدرت و موقعیتی به دست آوردن-وسیله ای برای معاش به دست آوردن

آمد داشتن(فرخنده و میمون بودن)
از روی معده حرف زدن(بدون تعمق و بدون منظور چیزی گفتن)

در رفتن کار از دست کسی-قافیه را باختن-اراده ی کار از دست کسی خارج شدن
 

پت و پاره-ژنده-فرسوده
پاترس-ترساندن کودکان برای بازداشتن از کاری

خدا را بنده نبودن-بی نهایت عصبانی بودن-کفران کردن

دل آشوبه گرفتن-دچار حالت تهوع شدن

حاضری-غذایی که پختن نمی خواهد و به سرعت آماده می شود

پر رودگی-پر گویی-پر حرفی
تب خال زدن-در آمدن تب خال دور دهان

تنگ بودن قافیه-مشکل بودن کار

 

چَرچَر-اسباب عیش و عشرت
زر اومدی قرمه سبزی-سخنی توهین آمیز برای کسی که به قهر می رود یا تهدید به رفتن می کند

بد مست-کسی که هنگام مستی هرزه گویی کند و عربده بکشد

از شوخی گذشته-حالا برسیم به مطالب جدی
الحق-به‌راستی-حقیقتن

زمین زدن-به زمین انداختن چیزی یا کسی-شکست دادن حریف در کشتی-سبب پایین آمدن بهای چیزی شدن

اهل نشست-تارک دنیا-گوشه‌نشین
پوست پلنگ پوشیدن-سخت به دشمنی برخاستن

خود را جستن-جست و جو در لباس خود برای یافتن و کشتن حشرات موذی مانند شپش

دل توی دل نبودن-بی تاب و بی قرار بودن
حق نشناس-نا سپاس
چال افتادن-گود شدن
از گل نازک‌تر به کسی نگفتن-با کسی سخت مهربان و پرمحبت رفتار کردن

به کله ی کسی زدن-دیوانه شدن

خنِس و فنِس-گرفتاری و ناراحتی

 
آب در جگر داشتن(توانایی مالی داشتن)

چراغان شدن-جشن گرفتن

چاله چوله-جای پر از گودال-زمین ناهموار

خوش تراش-خوش اندام-خوش قد و بالا
دَدَر-بیرون-کوچه
اهل دود-سیگاری

بال به بال کسی دادن-جانب کسی را گرفتن

 

آب حیات-عشق و محبت-دهان معشوق

 

تخته گاز-با سرعت تمام راندن اتومبیل

ژاندارمری-نهادی که عهده دار حفظ نظم و قانون در بیرون از منطقه های شهری است

خوش برش-جامه ای که اندازه و برازنده ی قامت دوخته شده است

 

پیمانکار-آن که مطابق قرارداد انجام کاری را در زمان معین به عهده می گیرد

توجیهی-برنامه های توضیحی

به دست و پای کسی افتادن-با التماس تقاضای ترحم کردن-نهایت خاکساری کردن

آلت فعل-وسیله‌ی انجام کار

حق کسی را دادن-آن چه سزای کسی است به او دادن
برق از چشم کسی پراندن-سخت ترسانیدن

چشتان بالا-بالا و پایین کردن بچه و قربان صدقه ی او رفتن
چینه چینه خوردن-ریزه خواری کردن
رنگ شدن-گول خوردن
چه کشکی چه پشمی !-در هنگام انکار گفته می شود

زیر کردن-کسی را زیر وسیله ی نقلیه گذاشتن که موجب آسیب یا مرگ او شود

زرد کردن-بسیار ترسیدن-از ترس وادادن-کاری را خراب کردن